Dünya istihbarat çevreleri; Orwell yılında, 1984'ün 10 ekiminde Beyaz Geceler başta olmak üzere Dostoyevski'nin pek çok eserine ilham veren Saint Petersburg'da (İkinci Dünya Savaşı yıllarındaki adıyla Leningrad'da) doğan adamın espiyonaj tartışmaları gölgesinde gözaltı ve kefaletle salıverilme sürecini konuşuyor. Sahibi olduğu 17 milyar dolarlık servet için 5 milyon Euro kefalet bir şey değil. Mamafih ne tutukluluğun devamı ne de salıverilme, bu hikâyeden yeni bir Julian Assange sansasyonu bekleyenleri tatmin etmedi. Pavel Valeryeviç Durov'dan bahsediyorum. VK adlı sitenin kurucusu ve eski CEO'su, Telegram uygulamasının kurucu ortağı olan Rus girişimciden...
Durov'un hikâyesini; ne İsa'ya, ne Musa yaranabildi klişesi ile ifade etmek mümkün. Rus devletiyle ve giderek onun gizli servisi ile dirsek temaslı adım attığı girişimcilik sürecinde özgürlüğün sınırlarını tadınca Kremlin'le papaz oldu. Fransa ve Birleşik Arap Emirlikleri vatandaşlığı var ama Paris'te gözaltında kaldı.
RUSYA SEÇİMLERİNDE MUHALİFTİ
Kremlin'le sorununun kaynağı 2011'de Duma (parlamento) seçimlerinde muhalif tutum almış olmasıydı. İlk Ukrayna çatışmalarında hükümetin yanında yer almadığı için görevinden istifa ettirildi. Daha sonra terk-i diyar eyledi ve doğduğu topraklardan ayrıldı. Böylelikle Rusya'nın Rusya dışına çıkmış Zuckerberg'i olarak nitelendirilir oldu.
Sekiz gün önce; 24 Ağustos 2024'te Paris'te Le Bourget Havaalanı'nda gözaltına alındı. Gözaltı kararında yüz kızartıcı suç unsurları da bulunuyordu. Uyuşturucu kaçakçılığı, çocuk cinsel istismarı ve dolandırıcılık gibi... Durov, hakkında açılan soruşturma kapsamında haftada iki kez Fransız polisine imza verecek.
Durov'un kullanıcı verilerini Rusya hükümetiyle paylaşmayı reddetmesinin ardından Telegram, 2018'de Rusya'da yasaklanmış, yasak 2021'de geri çekilmişti. Dünyanın farklı bölgelerinde sunucuları olan Telegram'ın merkezi Dubai'de... Telegram bugün Facebook, YouTube, WhatsApp, Instagram, TikTok ve Wechat'in ardından dünyanın en büyük sosyal medya platformlarından biri. Neredeyse bir milyar kullanıcısı var.
ANAVATANI OLMAYAN ADAM
Rusya Dışişleri Bakanlığı, Durov'a erişim talebinde bulunmak için Paris'e bir not gönderildiğini, ancak Durov'un Fransız vatandaşı olduğunu açıkladı. Rusya kökenli girişimcinin gözaltına alınmasını Telegram'dan yorumlayan, Eski Rusya Devlet Başkanı Medvedev, 'Anavatanı olmadan muhteşem bir şekilde yaşayan parlak bir 'dünya adamı' olmak isteyen Durov'un hesabının tutmadığını' söyledi.
Ne İsa'ya, ne Musa'ya yaranabildi derken kast ettiğim tam olarak bu. Zaten Amerikan ve İngiliz basınının, Telegram'ın terör ve suç amaçlı olarak da kullanıldığıyla ilgili yayınları, Durov'un gözaltısından çok öncesine dayanıyor. Bu tür durumlarda İngiliz yayıncı BBC'nin çizgisi yeterince fikir verir.
BBC'de 20 Kasım 2022'de yayınlanmış 'Telegram gruplarında genç kızların çıplak görüntülerinin paylaşılması neden engellenemiyor?' başlıklı bir haber var mesela. Daha eski, beş yıl önceki -7 Haziran 2017 tarihli- haberin teması ise Telegram'ın IŞİD tarafından tercih edilmesi. BBC'nin haberinde DEAŞ'ın dijital araçlar ve sosyal medyayı çok etkin kullanan bir örgüt olduğu hatırlatılmış. Telegram'ın bu konuda sabıkası var, evet ama isteyen WhatsApp'ı da benzer amaçlarla kullanabilir. 15 Temmuz 2016 darbe girişiminde FETÖ'cülerin WhatsApp'tan bombalama talimatı gönderdikleri hafızamızda.
Toparlarsak... Mesele terörle mücadele değil, mesele Durov'un kendi öz ülkesine de, Batı'ya da yaranamaması da değil. Durov gözaltısı; ulus devletlerle küresel sermayenin güç savaşının yeni tezahürü olduğu için önemli.
Evet; buradan bir Assange sansasyonu çıkmayacak. Ama Batılı muadilleriyle birlikte tekmil sosyal medyanın bu mücadeledeki safı şimdiden belli: Küresel sermaye. Fransa'nın gözaltısını bu çerçevede de okumak gerekiyor. Ve en önemlisi: Durov'u kendi ulus devleti bile yola getiremedi ki, Fransa getirsin. Durov ve türevi isimler üzerinden yürüyen mücadelenin keskinleşeceğini öngörmek için de kâhin olmaya gerek yok.