" İnsan ancak başka insanlar aracılığıyla insan olur." Prof. Dr. Kemal SAYAR`ın cümleleri yankılanıp duruyor uzun süredir zihnimde. Günlerdir hayretler içerisinde bir insanın diğer bir insana yaşattığı vahşeti izliyoruz. Tüylerimiz diken diken... Gözlerimiz sisli; dillerimiz suskun… Söyleyecek söz bulamıyoruz özellikle de masum çocuklara yapılanları gördükçe.

Kuşkusuz ki savaş; dünyanın en acı gerçeklerinden biri ve bu zorlu konuyu çocuklara anlatmak, büyük bir sorumluluk… Her an önümüze düşen görüntüler, okuduğumuz haberler hem yetişkinleri hem de çocukları ürkütüyor. Gerek aile içerisinde yapılan sohbetlere kulak misafiri olduklarında gerekse ekranlara yansıyan görüntülere tanık olduklarında , "savaş" kavramını iyice merak ediyorlar. Çünkü, çocuklar gördükleriyle yaşantıları arasında bağ kurarlar. Ebeveynlerinden savaş ile ilgili bir açıklama; yatıştırıcı ve ikna edici cümleler bekleyebilirler. Bu hassas konu üzerine bilgi vermek ve açıklama yapmak oldukça zor olsa da; uzmanların görüşüne göre, çocukların yaş gruplarına uygun açıklamayı doğru bir dille yapmak çok önemli.

Sözlerin gücüne ve doğru zamanda, doğru şekilde söylenmesinin iyileştirici yanına inanıyoruz. Dolayısıyla çocuklara "savaş" ile ilgili açıklamalar yaparken de konuyu ifade ediş biçimimize özellikle dikkat etmeliyiz. Hassasiyet göstermemiz gereken en önemli husus, savaş ile ilgili konuşmaları çocuk başlatmadan ebeveynlerin açmaması gerektiğidir. Çünkü küçük yaş grupları, bir konuya merak duyduklarında mutlaka ebeveynleri ile paylaşacaklardır. Onlar konuyu açmadan bizim bir açıklama iletişimine girmemiz, çocuk üzerinde var olmayan bir savaş kaygısını tetikleyebilir.

Çocuklara savaşı anlatırken öncelikle çocukların yaş gruplarını göz önünde bulundurmamız gerektiğini unutmamalıyız. Farklı yaş dönemindeki çocukların bilişsel düzeyleri de farklı olacağından konuyu anlayabilecekleri kadar net ve açık ifadelerle ele almalıyız. Savaşı anlatırken karmaşık ifadelerden kaçınmalıyız. Yaş grubu ne olursa olsun, çocukların merak ettikleri bu kavram; basit bir dil kullanılarak çocukların anlayabileceği bir şekilde tanımlanmalıdır.

EMPATİK DİL KULLANMA

Küçük yaş grubundaki çocuklarda soyut anlama becerileri henüz tam olarak gelişmediği için, empati yetenekleri de tam olarak oturmamıştır. Burada biz ebeveynlere düşen en büyük görev; çocukları empati yapmaya teşvik edebilmektir. Savaş görüntülerine maruz kalmış bir çocuğa, merak ettiği bu kavramı anlatırken empatik bir dille açıklama yapmaya özen göstermelisiniz. Savaşın insanlar arasında anlaşmazlığa ve acıya yol açtığını basit ifadelerle anlatarak; barışın ve insanlar arasındaki saygının ne kadar önemli olduğunu vurgulamalısınız. Çocuğun anlayabileceği kolaylıkta ve sadelikte örnekler vererek, durumu günlük hayatta yaşayabileceği bir çatışma örneği ile canlandırmasına yardımcı olabilirsiniz. Zaten soğuk bir kavram olan "savaş" , bilmeden ve istemeden yaptığımız karmaşık açıklamalarla, çocuğun zihninde daha da korkutucu hale gelebilir. Özellikle konuşmalarımız esnasında, " şiddet, işkence, ölüm, mermi, silah, bomba, kan, saldırı, patlama" gibi kelimelerden uzak durmalıyız. Çocuklar üzerinde travma yaratacak bu sözcükleri kullanmaktan kaçınmalı; bu kelimeler yerine yakın anlamlar içeren farklı sözcükler kullanmalıyız. Örneğin düşman kelimesi yerine yabancı asker; ölüm kelimesi yerine kayıp sözcüklerini kullanabiliriz.

BİLGİLENDİRİCİ İFADELER

Çocuklarımızı "savaş" ile ilgili doğru bilgilendirmek de oldukça önemlidir. Konuyu merak eden çocuklara savaş kavramını anlatırken, ses tonumuza ve jest mimiklerimize dikkat etmeliyiz. Ebeveyn olarak çok fazla duygu katıp aktardığımız bilgiler, çocuklarımız üzerinde onarılamayacak izler bırakabilir. Bu nedenle sakin ve anlaşılır bir ses tonuyla durumu anlatmak, konuyu korkutuculuktan uzaklaştırır. Çocuklara savaşın, gerçek bir sorun olduğunu; ancak dünya üzerinde birçok insanın bu anlaşmazlıkları durdurmak ve barışı sağlamak için çok çalıştığını anlatın. Çocukların yanlış kaynaklardan çarpıtılmış şekilde bilgiler öğrenmesindense; güven duydukları ebeveynlerinden yapıcı ve anlaşılır ifadeler duymaları çok daha iyidir. Bu sebeple çocuklarınızın merak ettikleriyle ilgili sorular yöneltmelerine alan açın; onları sabırla dinleyin ve net ifadelerle sorularını yanıtlamaya çalışın.

BARIŞ VE İYİLİK HİKAYELERİ

Alexandre DUMAS` ın kült eseri " Üç Silahşörler " kitabında şöyle geçer cümleler:

"Birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için…"

"Savaş" kavramına bir şekilde maruz kalan ve korku hisseden çocuklara, savaşın olumsuz etkilerini anlatmadan önce; barış, dayanışma ve iyilik hikayeleri anlatarak umut aşılayabilirsiniz. Bu, onların olumlu bir perspektif geliştirmelerine olanak sağlarken; bir yandan da geleceğe yönelik olası anlaşmazlık durumlarında, tek çözüm yolunun savaş olmadığı konusunda da çözümsel yaklaşımlar geliştirmelerine yardımcı olur. Savaşların, güçlü olanın şiddet yoluyla kazandığı bir mücadele olduğunu holigansal söylemlerle anlatmaktan uzak durun. Çocuklara, nezaketli ve barışçıl insanların da olduğunu ya da ihtiyaç duyanlara yardım edilmesi için barış çağrısı yapıldığını anlatın.

GÜVEN VERİCİ BİR ANLATIM

Savaş haber içeriklerinin birçoğunun küçük yaş gruplarına uygun olmadığı maalesef ortada. Ebeveynler olarak çocuklarımızı hassasiyet içeren savaş görüntülerinden uzak tutmalıyız. Basın yayın organlarının kolay erişilebilir olduğu bir dönemde; özellikle çocuklarımızda travma etkisi yaratacak kanlı görüntüleri, bomba atılan bölgelerdeki insan manzaralarını sansürsüz bir biçimde görmelerine engel olmalıyız. Bu görüntülere ilk kez maruz kalan çocuklar ile güven bağını kuvvetlendirmek amacıyla olabildiğince net, anlaşılır bir ses tonuyla konuşmalı; yüzümüze korkutucu ifadeler takınmamalıyız. Taraf tutucu ifadeler kullanmak yerine; her zaman iyiden yana olmanın önemini ya da sorunları konuşarak ve uzlaşarak çözmenin gerekliliğini ifade edin. Çocukların sorularını yanıtlarken, güvende olduklarını anlatan cümleler kullanın ve ihtiyaçlarının karşılandığını belirten kısa ve net geri bildirimlerde bulunun. Bu çocukların dünyasında, güvende olma hissini arttıracak ve olası travmatik tabloları ortadan kaldıracaktır.

Ebeveyn olarak çocuklarınızla "savaş" üzerine yaptığınız konuşmayı bitirirken; çocuğunuzun tüm sorularını sabırla ve içtenlikle yanıtladığınızdan emin olun. Çocuğunuzun ses tonundan, nefes alışverişlerinden ve beden dilinden kaygı düzeyini değerlendirmeye çalışın. Tüm anlattıklarını iyi bir dinleyici olarak dinlediğinizi onay cümleleri ile çocuğunuza hissettirin. Endişe duyduğunda, onu dinlemeye ve desteklemeye hazır olduğunuzu sakin cümlelerinizle ifade edin. Unutmayın ki; her çocuk farklıdır ve bu konuyu anlatırken çocuğunuzun yaşına, olgunluk seviyesine ve ihtiyaçlarına uygun bir yaklaşım benimsemek önemlidir.

Savaşları sonlandıracak sözcüklerin gücü adına…