Suç olgusu; toplumların sosyolojisi hakkında bize çok çarpıcı malzemeler sunar. Çünkü suç, zaman içinde niceliksel ve niteliksel olarak dönüşümler yaşasa da esas olarak içinde yaşanılan kültürün karanlık ruhunu yansıtır.
Misal maganda kurşunu, yorgun mermi cürmü; bize has bir suç türüdür. İngiltere'nin şatosunda düğünde havaya ateş açan maganda bulamazsınız. Ya da artık bulamazsınız diyelim. Anglosaksonlarda bu kültür 18. Yüzyıl'da vardı. Amerika Birleşik Devletleri'nin kuruluş evrelerinde, daha doğrusu Bağımsızlık Savaşı'nın başladığı dönemlerde havai fişek gösterilerinde havaya ateş açılırdı. (Hatta Mell Gibson'ın 2000 çıkışlı meşhur The Patriot/Vatansever filminde böyle bir sahne vardır.) Bir başka deyişle bu magandalık ABD'de de vardı. Zaten ABD, kendi öz düşünürleri Rollo May'in tafsilatlı biçimde açıkladığı üzere 'barbarlık üstü bir medeniyettir'; bahs-i diğer.
Bizdeki suç biçimleri ayrıntılı biçimde açıklamaya gerek yok. Ancak son dönemlerde suçta niceliksel bir artış ve niteliksel bir dönüşüm yaşandığı muhakkak. Bunda elbette sosyal medyanın haber çoğaltan, çoğu zaman herhangi bir gazetecilik filtresine başvurmadan haber yayan yönünün etkisi var. İnternet tabanlı 'incel' (İngilizce 'involuntary celibate/gönülsüz bekâr' kelimesinin kısaltması) sitelerinin kimi cinayetlerin planlandığı karanlık odaklar haline gelebildiğini müşahede ettik. Elbette suçla yalnızca polisiye yöntemlerle mücadele edilemez, ancak polisiye ve yargısal tedbirlerin artırılması gerektiği de bir gerçek.
Suçta niceliksel artış ve niteliksel dönüşüm olduğuna göre bu soruna kafa yormalı ve çözüm üretmeliyiz. Bu hafta köşemizde kriminal olay ve kişilerle mücadelede bazı polisiye öneriler sunacağım. Suçla mücadelede en önemli boyutun sokağa hâkimiyet olduğunu gösteren öneriler.
SUÇLA MÜCADELENİN ÇEŞİTLİ BOYUTLARI
Suçlarla hem polisiye, hem adli, hem ekonomik, hem toplumsal, hem de siyasal mücadele şart. Misal uyuşturucuyla mücadele bu işin önemli bir bacağı. Diğer boyut yasadışı bahisle mücadele... Bir diğer boyut çocuk ve gençleri şiddete yönlendiren tehlikeli internet oyunlarıyla mücadele.
En büyük sorunlardan biri uyuşturucunun yaygınlaşması. Dış boyutu var, ancak içeride çözmemiz lazım. MET başta olmak üzere her tür uyuşturucunun ülkemizde girmesinin arkasında bir gizli servis komplosu aramalıyız elbette. Doğu servislerine baktık ama daha ziyade CIA'den şüphelenmeliyiz. Öte yandan sorunları dışarı atarak da çözemeyiz, sokağı çözersek dünyanın bütün servisleri birleşse bir halt edemez.
Güven timleri 2000'lerin başlarında sokaklara yayılmıştı, suçla mücadelede etkiliydi. Yaşı yetenler hatırlar. Halen var ama pasif. İlk olarak İstanbul'da 2000'li yılların başında uygulandı. Sonuç da verdi, o dönemin revaçtaki suçu kapkaça karşı çok etkili sonuç verdi.
GÜVEN TİMLERİ YENİDEN CANLANDIRILMALI
Güven timleri, kripto polisler boyacı, simitçi, piyangocu kılığında kalabalık yerlerde dolaşıyorlardı. Suçlular da 'Bu karşımdaki simitçi güven timi olabilir' diyordu. Vaktiyle güven timlerinde görev yapmış bir polis kardeşimle konuştum. 34 senedir tanırım. "AVM'lerde eskiden 10 tane varsa şimdi bir tane var abi" dedi.
Güven timleri yeniden topluma karışmalı, devlet sokaklara hâkim olmalı. Okulların, restoranların, alkollü mekânların kulüplerin çevresine yerleştirilmesi lazım. İçişleri Bakanı Sayın Ali Yerlikaya, Emniyet Genel Müdürü Sayın Mahmut Demirtaş'ın Güven Timleri meselesini yeniden değerlendirmesinde fayda var. Çünkü suçu önlemek için malum, sokağa hâkimiyet şart. Ve ayrıca her iki devlet büyüğümüzden ricam; polisimizin de sıkıntıları var; şu süreçte yetki bağlamında ve psikolojik bağlamda polislerimize destek olmak da elzem.
Ve internet de suçla mücadelenin önemli mecralarından biri. Şiddet, orada çoğalıyor. Şiddet, virüs gibidir; özellikle görsel olarak yaydıkça çoğalır. Şiddet görüntülerine vatandaş sansürü koyalım. Bütün bunların üstüne ayrıca suçlunun hak ettiği cezayı bulmadığı bir yargı sistemi de kurabilmeliyiz.
Suçunu arayan cezalar, genelde politik tartışmaların konusudur; ama cezasını arayan suç, her türlü politik tartışmanın üzerindedir. Ceza; suçunu aramamalı. Suç, cezasız kalmaz. Çünkü her medeniyette adalet mülkün temelidir.
