Sanayi sektörümüz salgın döneminde oldukça etkileyici bir performans göstermişti. Üretim, ihracat ve istihdama katkısıyla sanayi, o dönemde ekonomiyi ayakta tutmuştu. Son aylarda sanayi sektöründe tempo düşüklüğü yaşanıyor. Sıkı para politikasının iktisadi aktiviteyi soğutucu etkisi kendini sanayide daha fazla hissettiriyor.
KAPASİTE KULLANIMI DÜŞTÜ
İmalat sanayi kapasite kullanım oranında Kasım 2023'ten bu yana yaklaşık iki puanlık bir gerileme yaşandı. İmalat sanayi PMI endeksi, son bir yıllık periyotta sadece üç kez iktisadi aktivitenin canlılığı için eşik değer kabul edilen 50 seviyesi ve üzerinde değer aldı. Üretim endekslerinde hizmet sektörü ile sanayi arasındaki makas sanayi sektörü aleyhine açılıyor. Sanayi sektöründe istihdam edilenlerin sayısında 2024'ün ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla 57 binlik kayıp yaşandı. Hizmet sektöründe ise aynı dönemde 885 binlik ilave istihdam oluşturuldu. Sanayide yıllık ciro artış oranı enflasyonun gerisindeyken, hizmetlerde ise durum tersi. Ciro endeksindeki yıllık değişim sanayide yüzde 62.4, hizmet sektöründe ise yüzde 88.1 seviyesinde.
İHRACAT DAHA OLUMLU
İç talep noktasında sanayi, hizmet sektörüne kıyasla dezavantajlı konumda. Kredi kartı ve ihtiyaç kredisi faizlerindeki artışın tüketicileri dayanıklı mal talebinden hizmet talebine kıyasla daha fazla uzaklaştırdığını söyleyebiliriz. İhracat tarafı daha olumlu. Yılın ilk beş ayında sanayi ihracatı yüzde 4'ün üzerinde artış kaydetti. Ama ihracatın bu desteği, sanayiyi ivmelendirmeye yetmiyor.
Sanayi sektörüne yönelik bu genel tablonun yaz aylarında değişmesi beklenmiyor. Sonbahar itibariyle koşulların ne derece değişeceği ise içeride enflasyon dinamiklerine ve para politikasının seyrine bağlı olacak.
HANELERİN ENFLASYON BEKLENTİSİ
Merkez bankaları bundan birkaç yıl öncesine kadar enflasyon beklentilerini incelerken sadece piyasa profesyonellerine odaklanırdı. Piyasa katılımcılarının beklentileri düzenli olarak takip edilir, para politikası değişikliklerinde büyük oranda bu beklentiler dikkate alınırdı. Ama son yıllarda şirket ve hanelerin enflasyon beklentilerini ölçmeye ve takip etmeye dönük olarak merkez bankaları çalışmalarını derinleştirdi. Enflasyonu kontrol altına almak için para politikalarının esas muhatapları şirketler ve haneler. Onların beklentilerini yeterince veriye dayalı ve derinlikli biçimde dikkate almadığınızda çok şey kaçırırsınız.
HİSSİYAT DAHA FAZLA ÖN PLANDA
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın da bu yönde adımlar atması gerektiğini bu köşedeki yazılarımda önermiştim. TCMB bu ay itibarıyla reel sektör ve hanelerin enflasyon beklentilerini sistematik olarak yayınlamaya başladı. Hanelerin enflasyon beklentileri hem piyasa katılımcıları hem de reel sektörden daha yüksek. Burası sürpriz değil. Tüm dünyada bu eğilim geçerlidir. Zira haneler enflasyon beklentilerini mevcut enflasyon oranı ve hissettikleri hayat pahalılığını baz alarak şekillendirirler. Piyasa katılımcıları gibi birçok parametrenin dikkate alındığı istatistik modellerle tahminleme yapamazlar. Hissiyat daha fazla ön plandadır.
HANELERİ İKNA ZAMAN ALACAK
Biraz rakamlara bakalım: Piyasa katılımcıları 12 ay sonra enflasyonun 31.79'a gerileyeceğini öngörüyor. Reel sektörün beklentisi yüzde 56.2. Hanelerin beklentisi ise yüzde 71.49. Hanelerle piyasa katılımcıları arasında her daim bir fark vardı. Ocak 2015-Aralık 2019 döneminde bu iki aktörün enflasyon beklentisi farkı ortalama olarak 18.49 puan kadardı. Enflasyondaki artışla paralel biçimde bu makas artmaya başladı. Ocak 2020-Haziran 2024'ün ortalama farkın 37.45 puana yükseldiği görülüyor. Makas en fazla Ocak 2023'te açılmış. Aradaki beklenti farkı o ay 50.16 puanmış. Son aylarda makasın yavaş da olsa daraldığını görüyoruz. Bu resim kabaca bize şunları söylüyor: Hanelerin enflasyon beklentisinde hafif bir normalleşme var; ancak haneleri enflasyonun düşeceğine ikna etmek daha fazla zaman alacak.