2010 TÜİK bilişim anketi sonuçlarına göre ülkemizde internet kullanıcılarının sadece %15'i internet üzerinden mal veya hizmet siparişi vermiş ya da satın alma gerçekleştirmiş görünüyor. Bu araştırma sonucuna göre hala internet kullanıcılarının büyük bir çoğunluğu internet üzerinden hiç sipariş vermemiş ya da bir şey satın almamış durumda. Ülkemizde 30 milyon internet kullanıcısı olduğunu kabul edecek olursak 4,5 milyon kişi e-ticaret tecrübesi yaşamış görünüyor. Açıkçası ben bu oranın daha yüksek olduğunu tahmin ediyorum ama elimde bu düşüncemi doğrulayacak bir veri yok.
E-ticaretin önündeki engeller
Tüketicilerin E-ticaret'e temkinli yaklaşmasının nedenlerinin başında güvenlik kaygısı geliyor. Kredi kartı dolandırıcılığı haberlerinin sıkça gündemde olmasından dolayı birçok kişi internetten alışverişe önyargı ile yaklaşıyor. Diğer bir neden ise ürün veya hizmetin internette belirtilenden farklı olma ihtimali. Sadece bir resme bakıp ve ürün özelliklerini okuyarak satın alma pek güvenilir bulunmuyor. İnternetten cep telefonu, bilgisayar gibi elektronik cihaz satın alan birçok tüketicinin ürünü daha önce canlı olarak mağazada gördükten sonra internetten sipariş verdiği ise Türkiye'ye ait başka bir e-ticaret anket sonucu olarak karşımıza çıkıyor.
İnternette güvenilir bir şekilde alışveriş yapabilmek için kullanabileceğimiz güvenli ödeme alternatiflerinin sayısı her geçen gün artıyor. E-ticarette güvenli ödeme seçeneklerine göz atacak olursak:
-3D secure güvenlik
İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde en büyük güvenlik riski kredi kartı ile yapılan alışverişlerde ortaya çıkıyor. Alışveriş yaptığınız site "kredi kartı bilgilerinizi kaydetmiyoruz" mesajı ile size güven vermeye çalışsa da buna itibar etmemek lazım.
3D Secure, internet üzerinden kredi kartı ve banka kartıyla yapılan alışveriş işlemlerinin güvenliğinin artırılması için geliştirilmiş olan uluslararası bir sistemdir.
Visa ve MasterCard tarafından geliştirilen 3D Secure ile hem üye iş yerleri hem kart sahipleri sahtekârlıklara karşı güvence altına alınıyor. Alışverişinizi tamamladıktan sonra kredi kartınızdan para çekilmesi işlemi banka sitesi üzerinden gerçekleşiyor ve bu aşamada sizden kredi kartı şifreniz, banka tarafından size verilen 3D Secure şifreniz ya da cep telefonunuza gönderilen tek kullanımlık şifre ile ödemenizi onaylıyorsunuz. 3D Secure de kredi kartınızın doğrulama işlemi bankalar arasında ufak farklılıklar gösterebiliyor.
3D Secure kullansanız bile bankanız ile görüşüp kredi kartınızı internet üzerinden 3D secure olmayan sitelerden alışverişe kapatılmasını istemenizde fayda var. 3D Secure sadece bu güvenlik sistemini kullanan sitelerden yapılan alışverişlerde güvenlik sağlıyor.
-Sanal kart
Kredi kartımı internet alışverişlerine hiç bulaştırmayayım diyenlerin imdadına sanal kart yetişiyor. Kredi kartınıza bağlı olan sanal kredi kartınızın numarası normal kartınızdan farklı ve limitini siz belirliyorsunuz. Belirlediğiniz limiti istediğiniz zaman sıfırlayabilir ya da limitinizin belli bir süre sonunda sıfırlanmasınız sağlayabilirsiniz. Sanal kredi kartı işlemleri internet bankacılığı üzerinden yapılabiliyor. Henüz çok yaygın olmayan sanal kart kullanımının yaygınlaşabilmesi için limit sıfırlama ve limit tanımlama işlemlerinin internet şubesine giriş yapmadan pratik bir şekilde yapılabilmesinin sağlanması şart gibi görünüyor.
-Mobil ödeme
İnternetten küçük meblağlı alışverişlerinizi kredi kartına yerine mobil ödeme ile yapabilirsiniz. Mobil ödeme sistemi bulunan sitelerde ödeme esnasında cep telefonu numaranızı girmeniz ve telefonunuza gelen kısa mesajı onaylamanız ile ödeme gerçekleşmiş oluyor. Mobil ödeme hizmeti Turkcell ve Avea tarafından sunuluyor. Mobil ödemede çeşitli limitler bulunuyor. Turkcell'de işlem limiti 35 TL, Avea'da ise günlük en fazla 3 adet işlem ve toplam 40 TL limiti bulunuyor.
Gerçek olmayan hizmet ve satıcılar
E-ticaretin önündeki diğer önemli bir engel ise gerçek olmayan ürün ve hizmetleri satan siteler. Bunlara kısaca sahtekar demek daha doğru olacaktır. Bu durum en çok tüketiciden tüketiciye (C2C – consumer to consumer) satış yapılan sitelerde ortaya çıkıyor. Orijinal denilip satılan bir ürün sahte çıkabiliyor ya da satın aldığınız ürün size hiç ulaşmayabiliyor.
-Orijinal şişede sahte parfüm
Yaklaşık 5 sene önce bir açık artırma sitesinden kullandığım parfümü sipariş ettim. Satıcı ürün için orijinal Fransa'dan ithal, orijinal şişesinde, kutusuz teslim yazmıştı. Satıcını profiline baktığımda gerçekleştirdiği onlarca satışta olumlu yorumlar almış %99 güvenilir satıcı olarak görünüyordu. Siparişi verip ödemeyi yaptıktan sonra ürün kargo ile bana gönderildi. Parfümü ilk kullandığımda kokusunda bir tuhaflık hissettim, ayrıca parfüm tenime yapışmış gibiydi. Evde daha önce mağazadan satın aldığım aynı parfümün şişesini yarılamış olduğum orijinali vardı. İki parfümü spot ışık altında karşılaştırdığımda mağazadan satın aldığım parfüm berrak görünürken internetten sipariş ettiğim parfüm şişesinin içinde küçük partiküller uçuşuyordu.
Muhtemelen orijinal şişeye sahte parfüm konulup satışa sunulmuştu. Satışa aracılık eden web sitesi ile iletişime geçtim ve bana satıcı ile iletişime geçmem söylendi. Satıcı ile görüştüm ve ürünün orijinal olduğu konusunda iddiacı olmayıp ürünü iade edebileceğimi söyledi. Kargo ücretini kendim üstlenmek zorunda kalarak ürünü iade etti. Satış gerçekleşmediği için satıcı için yorum da yazamadım ve satıcı %99 güvenilir satıcı olarak görünmeye devam etti. Muhtemelen birçok kişi bu tür sahte ürünleri orijinal zannedip satın alıyor ve kullanıyor. Bu tür satışlara aracılık eden siteler sorumluluk almadıkları için yaşadığınız sorunlarda kaderiniz ile baş başa kalıyorsunuz. -5 dakikada e-ticaret dolandırıcılığı
Artık ücretsiz yazılımlar ile 5-10 dakikada e-ticaret sitesi kurmak mümkün hale geldi. Ücretsiz olarak indirdiğiniz kodları talimatlara uygun şekilde kurunca sizin de Amazon.com görünümlü e-ticaret siteniz olabilir. Hatta birçok ünlü e-ticaret sitesinin klonlanmış kodlarını çok cüzi fiyatlara satın almak mümkün. Bu tür hazır kodlar gerçek anlamda e-ticaret yapanlardan ziyade dolandırıcılık amaçlı bu işe soyunanlara büyük kolaylıklar sağlıyor. 5 dakikada kurulan e-ticaret sitesine olmayan ürün ve hizmetler ekleniyor. Yoğun bir şekilde online mecralarda reklamı yapılıyor. Satın alınan toplu mail listeleri kullanılarak spam reklamlar gönderiliyor. Siteden alışveriş yaptıktan sonra ürünün adrese gelmemesi ya da satılan hizmetin sahte çıkmasıyla dolandırıcılık ortaya çıkıyor. Bu tür dolandırıcılıklarda ürünün stoklarda kalmadığı ve istenilirse para iadesi yapılabileceği söylenerek mağdurların hukuki yollara başvurması geciktirilmektedir. Bu yüzden internette alışveriş yaptığımız siteleri dikkatli seçmeliyiz.
En çok tekstil ve spor malzemesi satılıyor
TÜİK verilerine göre internetten yapılan alışverişlerde en çok satın alınan malzemeler %24,3 ile giyim ve spor malzemeleri olurken, elektronik araçlar (Cep telefonu, kamera, radyo, TV, DVD oynatıcı, video vb.) %23,8 ile ikinci sırada yer almakta, kitap/dergi/gazete ise %20,3 ile üçüncü sırada yer almaktadır. Tüketicilerin internet üzerinden satın aldıkları yüksek orana sahip diğer ürünler ise ev eşyası (mobilya, oyuncak, beyaz eşya vb.), seyahat ile ilgili diğer faaliyetler (seyahat bileti, araç kiralama vb.) ve gıda maddeleri ile günlük gereksinimler (çiçek, kozmetik, tütün ve içecekler de dahil) geliyor.
E-ticaret büyüyecek
İnternet birçok alışkanlığımızı değiştirdiği gibi geleneksel ticaret anlayışımızı da değiştirmeye başladı. E-ticaret konusunda henüz taşlar yerine oturmadı. Güvenlik başta olmak üzere tüketicinin çekindiği konular çözümlendiğinde e-ticaret hacmi katlanarak büyüyecektir. Son dönemde yapılan araştırmalarda ekonomik krizler de bile büyüme eğiliminde olan e-ticaretin hızla büyüyerek geleneksel ticaretin önüne geçeceğini gösteriyor. Ödeme güvenliği konusundaki riskler güvenlik sisteminin yaygınlaşması ve güvenli ödeme seçenekleri konusunda tüketicilerin bilinçlenmesi ile ortadan kalkacaktır.
