Dünya genelinde 2 milyar insanın sigara ve diğer tütün ürünlerinin bağımlısı olduğunu belirten uzmanlar, 2018-2023 Tütün Kontrolü Planı'na göre Türkiye'de sigara içenlerin sayısının 15 milyondan fazla olduğunu belirtti.
Türkiye'de 15 yaş ve üzeri toplam nüfusta her 4 kişiden en az 1'inin sigara kullandığı belirtilen açıklamada; bu orana göre yaklaşık 20 milyona yakın kişinin düzenli sigara içicisi olduğu açıklandı
Avrupa Birliği (AB) İstatistik Ofisi raporuna göre; Avrupa ülkelerinde en fazla sigara içilen ülke yüzde 29 ile Bulgaristan olurken, 2. sırada yüzde 27,3 ile Türkiye geliyor.
Yapılan araştırmalarda Türkiye'nin, kişi başına düşen ortalama günlük sigara tüketim adedi sayısında 17,1 ile dünya birincisi olduğu belirtildi.
Bu rakamın Yunanistan'da 15.7, İsrail'de, 15.5 ile Japonya ve Avusturya'da 15.4 adet olduğu açıklandı.
Türkiye'de son dönemde sigara bağımlılığını azaltma konusunda birçok yasak devreye girmişti.
Hatta DSÖ, Türkiye'yi sigarayla savaşta örnek ülkeler arasında göstermişti.
Kapalı alanda sigara içiminin yasaklanması, sigara için konulan ekstra vergilere rağmen dünyada adet bazında en çok sigara içilen ülke olmamıza şaşırdım doğrusu.
Bu araştırmanın sonucu ne kadar sağlıklı bilmiyorum ama AB İstatistik Ofisi'ne göre Avrupa'da en çok sigara tüketen ikinci ülke olmamız güvenilir bir açıklama.
Demek ki, onca önleme, yasağa ve sigara fiyatlarındaki artışa rağmen Türk halkı sigaradan vazgeçemiyor!
Sigaranın fiyatı 100 TL de olsa halkımız içmeye devam edecek gibi gözüküyor.
***
SİGARALARDAKİ NİKOTİN ORANI GİZLİCE ARTIRILDI MI?
Sosyal medyadan takip ettiğim iktisatçı Anıl Aba sigara kullanımındaki artışla ilgili bir sigara şirketinde çalışan öğrencisinin şu sözlerini paylaştı:
"Hocam kapalı alanda sigara yasağından sonra hasılatlar düştü ama şirketler nikotin miktarını arttırarak bağımlılığı yükseltti. Yeni tiryaki sayısı azaldı ama sigara içenler artık daha fazla içtiği için biz yine aynı hasılatı yapıyoruz."
Böyle bir şey olabilir mi? Bu iddia, sanki adet bazında en çok sigara tüketen ülke olmamızın nedenini açıklıyor gibi.
Ancak bu iddianın bilimsel bir kanıtı olmalı.
Türkiye'de mevcut bağımlıların sigarayı bırakmamaları için sigara şirketleri kasıtlı nikotin artırımına gitmiş olabilirler mi?
Sigara şirketlerinden her şey beklenir! Eskiden sigara paketlerinde nikotin, zifir ve karbon oranı yazardı ama şimdi yazmıyor! Neden?
Nikotin oranını bilmek sigara tüketimini artırır mı? Bence artırmaz! Öyleyse sigaralardaki nikotin oranı neden yazılmıyor?
Yetkilileri sigaralardaki nikotin oranını tespit etmeye davet ediyorum!
Eğer nikotin oranları dünyadaki oranlara göre kasıtlı bir şekilde artırılmışsa bu yüzyılın skandalı olabilir ve tarihi cezalar gündeme gelebilir!
***
'ASTRONOT'UN TÜRKÇE KARŞILIĞI NE OLACAK?
Uzay yolculuğu hayalimiz ilk Türk astronot Alper Gezeravcı'nın uluslararası uzay istasyonuna gitmesiyle gerçek oldu.
Ülke gündemi de bir anda değişti ne emekli maaşları, ne belediye seçimi adayları... Gündemin birinci maddesi Gezeravcı'nın uzay yolculuğu. Türkiye'nin tarihi misyonu dünya basınında da büyük yankı uyandırdı. Uluslararası ajanslar, ilk Türk astronotun uzay yolculuğunu haberlere taşıdı.
Ama bir şey unuttuk! 'Astronot'un Türkçe karşılığına Gezeravcı uzaya çıkmadan karar vermeliydik. Haberlerde de 'astronot'un Türkçe karşılığı kullanılmalıydı!
ERDOĞAN DA İSTEMİŞTİ
Hâlbuki 2021 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Mademki bir vatandaşımız uzaya girecek, artık astronot ya da kozmonot kelimelerine Türkçe karşılık bulmak gerekiyor. Buradan dilbilimcilerimize çağrıda bulunuyor ve diyorum ki, gelin Türk uzay yolcularına Türkçe bir isim bulalım" demişti.
Bu çağrıya ilk yanıt MHP lideri Devlet Bahçeli'den "Cacabey olsun" önerisiyle gelmişti.
Bahçeli'nin önerisinin tarihi bir karşılığı da vardı. Selçuklular döneminde Kırşehir emiri Nurettin Cibril Bin Cacabey, Türk devlet insanıdır.
Döneminde astronomi yüksekokulu olarak hizmet vermiştir. Kubbesi açık ve altında bir kuyunun bulunduğu medresede, kuyunun içindeki suya yansıyan yıldızlar incelenir, bunlar üzerinde araştırmalar yapılırdı.
Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Gürer Gülsevin konuya ilgili "Astronot için TDK 2005 yılında 'gökmen' kelimesini öneriyor. Ama TDK en doğrusunu önerebilir diye düşünmemek lazım" demişti.
O dönem de bu konuyla ilgili yazı yazmıştım, tartışılmıştı ama sonra kesin bir karara varılamadı ve o tartışma unutuldu gitti.
'Astronot', 1928 yılında İngilizce sözlüklere, 68'de de bizim sözlüklere girdi. 'Astronot' kelimesini Türkçeye çevirdiğimizde karşılığı 'yıldız gemicisi', 'Kozmonot' ise 'evren gemicisi' oluyor.
'Astronot' için TDK'ya vatandaştan gelen öneriler arasında ise 'Göktürk' ön plana çıkıyordu. Hem 'gök' hem de 'Türk' var, kulağa hoş geliyor ama 'Göktürk'ü bizim keşif uydumuzun ismi yapmıştık. Tarihteki Türk devletleri arasında da 'Göktürkler' geçiyor.
ÖNERİM GÖKBEY
Diğer öneriler arasında ise 'Gökmen', 'Gökalp', 'Gökeri' vardı. Demek ki vatandaşın aklına ilk 'gök'le başlayan isimler geliyor.
Sosyal medyaya baktığımda ise 'Oğuzay', 'Gökonot', 'Gökbey', 'Feza Pilotu' (Necip Fazıl Kısakürek'in bu isimde şiiri var ama tartışmaya açık bir şiir!) 'Uzaygezen', 'Uzaynot', 'Evrenot' önerileriyle karşılaştım.
Amaç 'astronot'a karşılık bulmaksa 'not' eklemeyi hem gereksiz hem de saçma buluyorum.
Naçizane önerim ise 'Gökbey' ya da TDK'nın önerisi olan 'Gökmen'.
Hazır uzay yolculuğumuz gündemdeyken 'astronot'un karşılığını da bulalım ve bu tartışma bitsin derim.
***
Altyazı
"Çoğu insan onları mutsuz eden koşullarda yaşıyor ve gene de bunu değiştirmek için hiçbir şey yapmıyorlar. Çünkü güvenli, rahat, rutin bir hayata koşullanmış durumdalar. (Into The Wild)
