İzmir Ticaret Odası, geçtiğimiz yıl İzmir'de "Levantenler Geçmiş-Bugün-
Gelecek" başlığı altında, çok başarılı bir sempozyum düzenlemişti.
Sempozyumun izleyicileri arasındaydım. Hem seçilen konu başlıkları hem katılımcıların etkin sunumları, sempozyumun olumlu havasıyla bütünleşmiş, İzmir'e güzellik katan bir tablo oluşmuştu. Şimdi sempozyumda sunulan bildiri ve konuşmalar, "Geçmişten Günümüze Levantenler" adıyla kitaplaştı. Sempozyum organizasyonunda yürütme kurulu başkanlığını üstlenen, tarihçi Fikret Yılmaz'ın yayına hazırladığı, Mert İlkkutluğ'un dizi editörlüğünde ortaya çıkan bu kitap için, İzmir Ticaret Odası Başkanı Ekrem Demirtaş'a ve yönetimine teşekkür borçluyuz. Kitabın sayfaları arasında dolaşırken, okudukça; İzmir kent hafızasına önemli bir notun düşüldüğünü görerek, çok mutlu oldum. Türkçe-İngilizce hazırlanan kitap hem İzmirlilerin hem de araştırmacıların ilgisini çekecektir. İzmir için çok güzel bir hizmet.

***
(Ayrı bir yazıda, İzmir Kent Kitaplığı'nın yayıncılığıyla, kentin belleğine sürdürdüğü yolculuktaki yeni adımlarına da, keyifle değineceğim.) Ekrem Demirtaş'ın kitabın sunuş yazısında vurguladığı gibi; İzmir'in ekonomik, kültürel, sosyal tarihinde, Levantenlerin çok önemli, değerli bir yeri var. Demirtaş, İzmir'de Levantenlerin tarihinin 1200'lü yıllara kadar gittiğini belirtmiş, ama asıl 1539-
1612 yılları arasında Fransa, İngiltere ve Hollanda'ya, ticari imtiyazların verilmesiyle birlikte, İzmir'deki Levanten nüfusunun hızla artmaya başladığına dikkat çekmiş.
Şurası bir gerçek ki; yüzyıllar boyunca Levanten tüccarlar, İzmir ticaretini yönlendirerek, güç katmışlar. Belki bugünkü tabloda da, İzmir'de ciddi sermaye birikimi oluşmasında; İzmir'in ticaret kenti olmasında, Levantenlerin çok büyük katkısı var. Geçmiş yılların gölgesi altında, Levantenlerin dokunaklı hikayeleri de etkileyici; çünkü İzmir'de bir zamanlar Levantenlerin sayıları 10 binler ile ifade ediliyordu.
Ekrem Demirtaş; şimdi ise İzmir'de sadece 1500 civarında ailenin yaşadığını belirtiyor. Demirtaş'ın yazdığı gibi, Levantenlerin çoğu istemeye istemeye de olsa, İzmir'den ayrıldılar. Demirtaş, "Biz dünyaya yayılan İzmirli Levantenlerin yine kentimize gelmelerini istiyoruz. İzmir'e yatırım yapmalarını, İzmir'le bağlarını güçlendirmelerini istiyoruz" diyor.
***
İzmir'de asırlardır yaşayan Levanten aileleri, kentimize çok ciddi katkılar getirdi. Bu katkıyı sürdüren Arkas, Dutilh, Aliberti, Giraud, Baltazzi, Sponza Aileleri, en güzel örnekler.
Ekrem Demirtaş, bu örnekler için; "Bu aileler bırakın Avrupa'yı, İstanbul'a gitmeyi bile düşünmediler.
Vergi rekortmeni oldular, sayıları azalmış olsa da, kentimiz sosyal hayatının hep ayrılmaz parçası olmayı sürdürdüler" diyor. Demirtaş'ın altı çizilecek en değerli cümlelerinden biri Levanteleri her zaman "Öteki" olarak değil, "Biz" olarak gördüklerini hatırlatması.
Kitap, İzmirli Levantenlerin simge isimlerinden Alex Baltazzi başta olmak üzere, çok sayıda değerli ismin çalışmalarını yansıtıyor. Tarihçi İlber Ortaylı'nın İstanbul'u da kapsayan dikkat çekici "Levantenler" makalesi, İngiliz Tarihçi Philip Mansel'in "İzmir; Levant'ın İncisi" başlıklı nefis incelemesi; Achilleas Chatziconstantinou, Craig Encer, İnci Kuyulu Ersoy, Antony Wynn, Ahmet Mehmetefendioğlu, Eda Kaçar, Willem Daniels, George Poulimenos, Laetitia Missir ve Enrico Aliberti'nin sunumları çok güzel.
Kent kültürüne, kentlilik bilincine, kentin hafızasının canlanmasına katkı getiren, ufuk açan bu çalışma için, emeği geçenlere teşekkürler. Ayrıca tam da bu kitap gündemdeyken, Philip Mansel'in Londra'da çıkınca ilgili çevrelerde çok yankı yaratan Levant adlı yeni kitabının, kısa bir süre sonra Everest'ten Türkçe yayınlanacak olması da, anlamlı bir çakışmayı simgeliyor.