Arılar, çiçeklerden topladıkları nektarı muntazam bir işlemle bala dönüştürüyor. Ve bizlere sunuyor. Ancak doğanın en iyi iş birlikçileri olan bu mucizevi varlıkların yapabildikleri elbette bununla sınırlı değil. Arılar aynı zamanda içerdiği farklı makro ve mikro besin öğelerinden dolayı "süper besin" olarak değerlendirilen arı poleninin üretiminde de rol oynuyor. İçerdiği muhteşem zengin bileşenleri ve sağlığa yararları ile özellikle son yıllarda adından sıkça söz ettiren arı poleni, hakkında yeni araştırmalar yapıldıkça bilim dünyasını şaşırtmaya devam ediyor. Kan yağlarından (kolesterol) kansere, menopoz semptomlarından egzersiz performansına kadar sağlığa inanılmaz katkıları bulunan arı poleni, doğanın bizlere sunduğu bir hediye diyebilirim. Gelin arı poleninin sağlığımıza faydalarına birlikte bakalım.
ARI POLENİ NEDİR?
Bal arıları, çiçeklerden topladıkları polenleri nektar veya bal ile nemlendirerek arka bacaklarında toplarlar ve kovanlarında biriktirirler. Bal üretimi için gün boyu çiçekten çiçeğe dolaşarak nektar toplayan işçi arılar, bu esnada çiçeklerdeki polenlerin taşınmasını da sağlıyor. Bu işlem, çiçeklerin tozlaşmasında rol oynarken, aynı zamanda arıların beslenmesi için gerekli olan polenin toplanmasını da sağlıyor. Bir arı vücut ağırlığı ile orantılı olarak, kovana tek seferde 15-45 mg polen taşıyabiliyor. Zengin besin değerine sahip olan bu polenlerin önemli bir kısmı, doğrudan koloninin beslenme ihtiyacını karşılamada kullanılıyor. Geri kalan kısmı ise kovana güvenli bir şekilde yapılan insan müdahaleleri sonucu birikmeye bırakılıyor.
Polen; proteinler, karbonhidratlar, esansiyel yağ asitleri, vitaminler, mineraller, enzimler ve antioksidanlar dahil olmak üzere 250'den fazla biyolojik olarak aktif madde içerir. Polenin içerdiği bileşenlerin oranı; toplandığı bitki, toplandığı bölgenin coğrafik konumu, iklim özellikleri, toplanma şekli gibi etkenlere bağlı olarak değişim gösterse de ortalama yüzde 25 oranında protein içerir. Ve bu protein kompozisyonunun büyük çoğunluğu metionin, lizin, triptofan gibi vücutta üretilemeyen, dışardan almamız zorunlu olan esansiyel aminoasitlerden oluşmaktadır. Bu özellikleri sayesinde polen, yüksek ve kaliteli proteinli süper besin olarak sayılmaktadır.
HASTALIK KALKANI
Arı poleni, flavonoidler, karotenoidler, kuersetin, kaempferol ve glutatyon gibi çok çeşitli antioksidanlarla yüklüdür. Antioksidanlar vücudumuzu serbest radikaller olarak adlandırdığımız potansiyel olarak zararlı moleküllere karşı korur. Serbest radikallerin verdiği hasar, kanser ve tip 2 diyabet gibi kronik hastalıklara sebep olur. Arı poleni antioksidanları; serbest radikallerin neden olduğu kronik hastalıkları önleyerek kronik inflamasyonu azaltır, zararlı bakterileri ortadan kaldırır, enfeksiyonlarla savaşır ve tümörlerin büyümesi ve yayılmasıyla mücadele eder. Ayrıca omega 6 yağ asitlerinden biri olan araşidonik asidi, vücuda zararlı prostoglandin ve lökotrien gibi toksik bileşiklere döndüren enzimlerin aktivitesini engelleyerek anti-inflamatuvar etki gösterir.
Mast hücreleri aktive olduğunda alerjik reaksiyonu tetikleyen kimyasallar salgılar. Arı poleni ise bu mast hücrelerinin aktivasyonunu önemli ölçüde azaltarak alerji görülme riskini ve alerjinin şiddetini azaltır. Yapılan çalışmalarda arı poleninin güçlü antimikrobiyal özelliklere sahip olduğunu doğrulamıştır. Arı poleni özütü, Escherichia coli, Salmonella, Pseudomonas aeruginosa gibi potansiyel olarak zararlı bakterileri ve ayrıca enfeksiyona neden olan bazı bakterileri öldürmektedir. Bunların dışında arı poleninin, menopoz dönemindeki kadınlarda görülen sıcak basması, uykusuzluk, psikolojik değişimler gibi sorunlarda da yararlı etkileri olduğu kanıtlanmıştır.
KAN YAĞLARINI DÜŞÜRÜYOR
Arı poleni, hipolipidemik etki dediğimiz bir etkiyle LDL, trigliserit gibi kan yağlarını düşürücü etki gösterir. Bu etkiyi insülin, testosteron, tiroksin gibi lipid düzeylerini yükselten hormonlarını etkilemesi sebebiyle gösterdiği düşünülmektedir. Lipitlerin oksitlenmesi sonucunda lipit molekülleri bir araya gelerek kan damarlarının tıkanmasına ve kardiyovasküler hastalık riskinin yükselmesine neden olur. Arı polenindeki antioksidanlar sayesinde lipidlerin oksitlenmesi önlenebilir, böylece kardiyovasküler hastalık riskini düşürür. Yapılan çalışmalarda kardiyovasküler hastalıkları için kullandıkları antiaterosklerotik ilaçlara yanıt vermeyen hastalarda polen; LDL, trigliserit ve total kolesterol seviyelerini düşürücü etki göstermiştir. Ayrıca tıkanmış arterlerin neden olduğu miyobu olan kişilerde, arı poleni takviyeleri kan kolesterol seviyelerini düşürerek görüş alanlarını arttırdığı da görülmüştür.
KANSERE KARŞI KORUYUCU
Arı poleni, apoptozis dediğimiz programlanmış hücre ölümüyle kanserli hücrelerin yok olmasını sağlar, tümör hücrelerinin büyümesini durdurur, vücuttaki kanserli hücrelerin üremesini durdurarak meme, prostat, kolon, lösemi gibi kanser türlerine karşı korur. Ayrıca arı poleni, bağışıklık sistemini güçlendiren yönleriyle kanser tedavisinin olumsuz etkilerini azaltmada da etkilidir. Hastanın dayanma gücü, yaşam kalitesi ve genel direncinde de yükselme görülür. İştahsızlık, mide bulantısı, saç dökülmesi, inflamasyon, akyuvar azlığı (lökopeni) ve uykusuzluk gibi radyasyonun yan etkilerine olumlu etki ettiği belirtilmiştir.
EGZERSİZ PERFORMANSINI YÜKSELTİYOR
Arı poleni protein, vitamin ve demir içeriğinin diğer besin ve vücut geliştirici ürünlerden daha zengindir ve bu açıdan sporcular için benzersiz bir destektir. İçeriğinde bulunan bileşenler sayesinde vücudun dayanıklılığını arttırır, güç artışı sağlamasının yanı sıra kas kütlesi gelişimini de arttırdığına dair çalışmalar mevcut. Ayrıca arı poleni, egzersizlerde vücudun iyileşme sürecini artıracağından dolayı kasların daha kısa sürede kendini onarmasını ve sakatlanmaların minimuma inmesini sağlayabilir. Yağların ve kalorinin yanma oranını artırarak kilo kontrolüne yardımcı olabileceği de ifade ediliyor. Egzersiz sırasında kişinin tükettiği oksijen düzeyi belirli bir seviyede zirveye ulaşır ve bu noktaya maksimum oksijen kapasitesi deriz. Bu seviyeye geldikten sonra oksijen tüketimi kısa bir süre sabit olarak kalır, sonrasında yavaşça azalır. Bu zirve noktası, sporcunun egzersize dayanıklılığını ölçmede önemli bir parametredir. Yapılan çalışmalarda arı poleni takviyelerinin kişilerin maksimum oksijen kapasitesi düzeylerini yükselttiği ve egzersiz performanslarında artış sağladığı görülmüştür. Başka bir araştırmada ise polen tüketen sporcuların 120 günün sonunda daha fazla kas geliştirdikleri ve kalplerinin daha sağlıklı olduğu görülmüştür.
ALERJİYE DİKKAT
Dikkat edilmesi gereken husus polen alerjisi olan kişilerde söz konusu olabilecek riskler. Çiçek poleninin alerjik nitelikte olduğu bilinmesine karşın, yapılan araştırmalarda arı poleninin çiçek poleninden farklı olarak vücutta alerjik tepkimelere yol açan histamini azaltarak astım ve alerji semptomlarını hafiflettiği bildirilmektedir. Bu bakımdan kullanılacak ürünün gerçek ve güvenli olması son derece önemli. Arı ürünlerine alerjisi olan kişilerin ise daha dikkatli olmasında fayda var. Sersemlik, şişme, halsizlik, nefes darlığı, kaşıntı, pul pul dökülmeler oluşması halinde acilen hekime gitmek gereklidir. Bir önlem olarak uygulamaya çok ufak miktarlarla başlayarak zaman içerisinde yavaş yavaş artırılması önerilebilir. Alerjisi olmayan yetişkinler günlük 10 ila 30 gram arasında, çocuklarda ise günlük 2-3 tatlı kaşığını geçmeyecek şekilde tüketebilir. İsteğe göre tek başına tüketilebilir. Ancak kolay tüketilmesi ve sindirim sisteminde daha çabuk aktive olabilmesi amacıyla, süt veya yoğurt gibi besinlerle karıştırılarak kullanımı daha yaygındır. Ayrıca çok daha yüksek etki sağlamak adına polen, diğer arı ürünleri ile birlikte de sıkça tercih edilmektedir.