Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker'in Anadolu Ajansı'na dün yaptığı açıklamaya göre Avrupa Birliği, Türkiye'de bazı firmalardan süt ithalatına izin verdi. İthalat izninin, Türkiye'nin AB standartlarına uygun üretim yaptığı gerekçesiyle verildiği belirtiliyor. Oysa Türkiye'de firmalar uzun yıllardır küresel standartlara ve AB hijyen koşullarına uygun süt üretimi yapıyorlar. Bu iznin ardında aslında süt arzında yaşanan küresel daralma olabilir. Çünkü dünyada süt fiyatları hızla yükseldi. Ve yıl başında küresel fiyatların belirlenmesinde esas alınan Yeni Zelanda süt ihraç fiyatları yüzde 62 yükseldi. Bu fiyat artışında hem Çin'in süt ithal ettiği Yeni Zelanda'da yaşanan kuraklık etkili oldu. Hem de dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin de süt tüketimi gelir seviyesindeki artışa bağlı olarak çok arttı. Öyle ki, Çin'de Ocak 2013'te süt ithalatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 70 çoğaldı.
Peki Yeni Zelanda süt üretiminde niye önemli bir ülke? Çünkü Yeni Zelanda nüfusu 4.4 milyon olmasına rağmen 20 milyon ton süt üretiyor ve dünya süt tozu ihracatının yüzde 70'ini yapıyor. Dolayısıyla Yeni Zelanda dünya süt ticaretinde fiyat belirleyici bir ülke oluyor. Tekrar süt fiyatlarına dönersek tabii süt fiyatları artınca peynir ve diğer süt ürünlerinin fiyatı da yükseliyor. Yeni Zelanda'da en son yapılan ihalede süt tozunun ton fiyatı yüzde 21 artarak 5.116 dolara yükseldi.
Dünya süt fiyat artışlarının Avrupa ve Amerika'ya etkisi olur mu? Avrupa ve ABD süt üretiminde kendisine yeterli durumdalar AB'de yıllık toplam süt üretimi 135 milyon ton, ABD'de 86 milyon tonu buluyor. Bu nedenle hem AB hem de ABD süt ithalatı yapmıyorlar. Ama artan fiyatlarla ihracat talebi çoğalacağı için iç piyasada arz daralması fiyatları yukarıya çekebilir. İşte bu nedenle AB'nin Türkiye'den süt ithalatına izin verdiği düşüncesini ileri sürebiliriz.
Gelelim Türkiye'de süt üretimine... Dünya süt üretimi tahminlere göre 2012'de 523 milyon ton oldu. Türkiye'de üretilen süt miktarı 14 milyon tonu buluyor, bu üretim iç tüketimi karşılıyor. Türkiye'de süt, içme sütünden ziyade peynir, ayran ve yoğurt olarak tüketiliyor. Türkiye'de üretilen sütün 2012'de 1.2 milyon tonu içme sütü olarak kullanılırken 1 milyon ton yoğurt, 508 bin ton ayran ve 563 bin tonu peynir olarak tüketildi.
Türkiye'deki süt fiyatlarına gelince... 2013'ün ilk üç aylık dönemi için çiğ inek sütü litre alım fiyatı 90 kuruş düzeyinde. Geçen yıl aynı dönemde çiğ inek sütü litre fiyatı 80 kuruş düzeyindeydi. Çiğ süt alım fiyatları bu düzeydeyken marketlerde bir litre inek sütü 3 lira 80 kuruştan satılıyor. Bu nedenle üreticiyle tüketici arasındaki fiyat farkı 4.2 katı oluyor. Bu farklı biçimde, tüketici aşırı fiyattan süt tüketiyor düşüncesiyle yorumlanacağı gibi, önemli bir katma değer sağlanıyor olarak da dikkate alınabilir.
Peki Türkiye'de süt üretimi niye Yeni Zelanda'dan geride? Yeni Zelanda 268 bin kilometre kare yüzölçümü ve 4.4 milyon nüfusu var. Milli geliri 122.1 milyar doları buluyor, fert başına gelir 27 bin dolar düzeyinde. Ve yılda 20 milyon ton süt üretiyor.
Türkiye'de ise süt üretimi yılda 14 milyon ton civarında. Yeni Zelanda yılda 400 bin ton süt tozu üretiyor ve dünya süt tozu ihracatının yüzde 70'ini yapıyor, Türkiye ise yılda 82 bin ton süt tozu üretiyor. Oysa Türkiye nüfus ve coğrafya olarak süt üretimine daha uygun bir ülke. Yine süt tozu üretiminde hızla yol alması mümkün.
O halde gıda artık stratejik bir üretim alanı olduğuna göre Türkiye süt ve süt ürünlerinde fiyat belirleyen ülke olabilir. Bir önemli konuyu da belirtmekte fayda var. Tarihte sermaye birikiminin süt üretimiyle başladığını unutmayalım.