Avrupa Merkez Bankası dün üç yıl aradan sonra faiz artırdı. Avrupa'da artan enflasyona tedbir olarak politika faizleri yüzde birden yüzde 1.25'e yükseldi. Kararın ardından euro, dolar karşısında değerlendi.
Böylece ABD ihraç malları Avrupa'ya karşı rekabet gücü kazandı. İşte merkez bankalarının izlediği farklı para politikalarının yol açtığı ticari sapmalardan kurtulmak için herkesin ortak kullanacağı bir dünya parasına ihtiyaç var. Bu nedenle, G-20 maliye bakanları ve merkez bankası başkanları, geçen hafta, Çin'in Nanjing kentinde toplandı. Konu tabii ki, döviz kuru politikaları yani kur savaşları üzerinde yoğunlaştı yine. Toplantıdaki tartışmalardan başlıklar aktaralım.
ABD Hazine Bakanı Timothy Geitner, uluslararası para sisteminde çözülmesi gereken en önemli sorunu "ülkelerin döviz kuru politikalarındaki asimetrik uygulamaların ortadan kaldırılması" olarak gösterdi. Tüm ülkelerin "esnek kur rejimi"ne uymasını istedi. Çünkü Geitner'e göre, "ülkelerin izlediği döviz kuru politikalarındaki farklılıklar, gerilim yaratıyor. Üstelik bu sorunu gidermek, döviz kurundaki aksi yönlü uygulamaları ortadan kaldırmak için yeni kurumlara ve anlaşmalara da ihtiyaç yok. Bunun için G-20 kararlarının uygulanması yeterli.
Dünya para sistemindeki sorunların ortadan kalkması için diğer bir öneri de Fransa'dan geldi. Devlet Başkanı Nicolas Sarkozy ve Maliye Bakanı Christine Lagarde'nin önerisi, "IMF para birimi Özel Çekme Hakkı'nın (SDR) belirlendiği dolar, yen, euro ve sterlin sepetine Çin para birimi yuan'ı da dahil ederek SDR'nin yeni dünya para birimi olması için gerekli adımların atılması" oldu. Bu öneriyi ünlü iktisatçı Joseph Stiglitz de destekliyor.
Peki "Stiglitz'in önerisi tam olarak ne" derseniz...
"Keynes, dünya para birimi olarak Bancor adını verdiği bir birim önerdi ama bu düşünce gerçekleşmedi. Onun yerine, ABD dolarının hâkim olduğu bir para sistemi kuruldu. Ama doların da sorunları var. Dolar ulusal bir para birimi olduğu için oynaklık dönemlerinde ABD'nin cari açığı çoğalıyor. Eğer ABD, cari açığını hızla kapatmaya çalışırsa küresel rezerv para arzı birdenbire daralıyor. Böylece finansal istikrarsızlık ortaya çıkıyor" diyor Stiglitz.
Bu durumdan olumsuz etkilenmemek isteyen gelişmekte olan ülkeler, küresel finansal istikrarsızlığa karşı döviz rezervlerini çoğalttığı için, bu defa biriken rezervler küresel dengesizlik yaratıyor. İşte bu nedenle Stiglitz, IMF para birimi SDR'nin küresel rolünün artırılıp, alternatif yeni bir küresel para birimi oluşturulmasını öneriyor. Bu arada dolar özel işlemlerde yine kullanılır, düşüncesini de sürdürüyor.
Gelelim SRD'nin küresel rolünün artırılmasına... Stiglitz, "IMF verdiği borçlarda bizzat SDR'yi dolaşıma sokarak kullanımını çoğaltabilir. Mesela İrlanda ve Yunanistan'a SDR verilebilir. Böylece IMF resmi likidite yaratmaya başlar ve bu yolla enflasyonist ve deflasyonist dönemler kolayca aşılır" diyor.
İşte bu noktada kritik bir soru ortaya çıkıyor. SDR para biriminin liderliğini kim yapacak?
G-20 ülkelerinin dünya ekonomisindeki payı yüzde 85 düzeyinde. "G-20, SDR para sistemini yöneterek dünya ekonomisinde istikrarı sürdürebilir ve böylece ekonomik büyümeyi sağlar" görüşü ağırlık kazanıyor. Üzerinde anlaşıldığı takdirde, dünya parası olarak SDR'nin kullanımının yaygınlaşacağı açık. Ama Çin bu konuda ne diyor henüz açık değil. Çünkü Çin ihracatını azaltacak her türlü öneriden bugüne dek uzak durdu ve duruyor. Bu yüzden SDR'nin yeni dünya para birimi olabilmesi için, Çin'in tavrını görmek gerekiyor.
