"Bu yazı dizisine başlamadan önce iki şeye açıklık getirmek istiyorum" diyor, Üstat Radi Dikici..
"Birincisi, Anthemius.. Çok seçkin bir aileden gelme ve çok iyi bir eğitim görmüş devlet adamı. Göreve 400 yılında İmparator Arkadius zamanında başlamış, imparator naibi iken 414 yılında birden yok olmuş. Adeta buharlaşmış. Ancak 14 yıllık görevi sırasında öyle bir hizmet yapmış ki, imparatorluğun gelecek bin yılını kurtarmış. Esasında özel olarak biyografisi yazılması gereken bir devlet adamıdır.
İkincisi Theodosian Walls, yani İstanbul Surları. Önünden yüzlerce kez geçtiğimiz surlar hakkından tüm tarih kitaplarında; surlar kaç kilometredir? Kalınlıkları nedir? Kaç kulesi ve kapısı vardır, onlar yazar. En ince detayına kadar öğrenmek mümkündür ama bir şey yoktur.
Bu surlar nasıl inşa edildi?
Bugüne kadar kimse yazmadı ve hiçbir tarih kitabında bulmak mümkün değil. "Dört İstanbul" kitabını yazmadan önce surların içlerine girdim. Günlerce dolaştım. Yanıma mühendis ve mimar arkadaşlarımı alarak birkaç kez özellikle Yedikule- Mevlanakapı arasını turladık. Onlar bana en ince detayına kadar yapım tekniklerini anlattılar. Yalnız gittiğimde taşların üzerine oturdum. Anthemius'u düşündüm. Onu anlamaya çalıştım. Kitapta oldukça kısa olan bu bölümü uzun bir sürede yazabildim.
Biraz kısaltarak herhalde dört haftada okurlara bunu anlatabiliriz diyorum. Açıkçası surların önünden geçerken hissettiklerimi ve Anthemius'u ve Anthemius'un başarısının sırrının onlarla paylaşmayı düşündüm."
Anthemius ve İstanbul Surları'nın öyküsüne bu hafta başlıyor Radi Usta..

İmparator Arkadius (395-408) Anthemius'u önce 400 yılında Hazine Bakanlığı'na (comes sacrarum largitionum) atar. 404 yılında ise imparatordan sonra devletin en yüksek makamı olan Magister Officiorum yani başbakanlığa getirir.
Göreve başladığı andan itibaren Anthemius sürekli olarak bir konuda İmparator Arkadius'u ikaz eder.
"Majesteleri ülkemizin ve özellikle kardeşinizin yönetimindeki Batı bölgesi sıkıntı içindedir. Hunların baskısıyla Batı'ya göçen Vizigotlar Italya'yı ele geçirmişlerdir. Gelen istihbarat raporları bizim için de tehlike arz etmektedir. Balkanlar'da başlayan mücadele bir anda kapımıza varabilir. Konstantin surlarının mevcut durumu şehrimizi korumaya yeterli değildir. Kulelerin bir kısmı yıkılmıştır. Duvarların bir bölümü ise artık mevcut değildir."
"Ne tedbir önerirsin?"
"Majeste, şehrimiz çok büyüdü. Neredeyse yarısı surların dışında. Onları da içine alacak şekilde geride yeni ve güçlü surlar inşa etmeliyiz. Konstantinople herhangi bir tehlikeye düşerse, hem onları, hem de şehri korumak mümkün değildir."
"Anladım, bu konuyu düşünelim derim. Ama sen gerekli hazırlıkları yap."
"Emredersiniz majeste."
Akşam yemekte Arkadius bu durumdan karısına bahsedince, İmparatoriçe Eudoxia kıyametleri koparır.
"Sen deli misin Arcadius? Nereden çıktı şimdi bu? Bahsettiği düşmanlar buradan neredeyse binlerce fersah uzakta. Onların buraya gelmeleri imkansız. Sen güzel kafanı böyle şeylerle yorma. Biz yiyip içip keyfimize bakalım,"der, sonra hizmetkara döner, "Bize Kıbrıs şarabı getirin."
Çünkü İmparatoriçe Eudoxia için her şey lüks içinde yaşamak içindir. Kocası ona bu konudan bahsettiğinde bunun çok masraflı bir yatırım olacağını hemen kestirir. Doğal olarak harcamalarını kısıtlamak zorunda kalacaktır. Hele hele Haliç kıyısında yapımına başlattığı muhteşem sarayın aksama ihtimali vardır.
Anthemius bir şeylerin ters gittiğini anlamıştır ama imparator çalışmaları durdurması için bir emir de vermemiştir. Sarayda özel bir büroda mimar, mühendis ve matematikçilerden büyük bir ekip kurar. Yeni surların yapımı ile ilgili plan hazırlıklarına hızla devam eder. Yapılan tespite göre arazinin elverdiği ölçüde yeni surlar, mevcut Konstantin surlarının 2, 3 bin metre gerisine yapılacaktır. Eski surların yıkılmış bölümlerindeki taşların çoğu yeni surların yapımında kullanılacaktır. Hesaplara göre, buradan çıkan taşlar ancak surların beşte birine yetecek kadardır. Bu bile maliyeti önemli ölçüde düşürecek ve yeni surların yapımını hızlandıracaktır. Sonra en yakın taş ocakları tespit edilir. Oradan Konstantinople'a karadan ve denizden yapılacak nakliye programlanır.
Anthemius bir ara imparatora konuyu açmak ister. İlgilenmediğini görünce üstüne gitmez. Ama talih hem ondan, hem de Konstantinople'dan yanadır. Gelmiş geçmiş imparatoriçeler içinde en müsrif ve muhtemelen en ahlaksızlardan biri olan Aelia Eudoxia çok genç yaşta 404 yılında aniden ölür. Çok geçmez 408 yılında onu Arkadius takip eder.
Yerine imparator olarak 7 yaşındaki oğlu II.Theodosius imparator olur. Senato da Anthemius'u imparatorluk naibi olarak görevlendirir.
(Gücü eline geçiren Anthemius'un yaptıklarını gelecek haftadan itibaren okuyacağız.)