Mezhep temelinde bir azınlığın çoğunluğa zulmettiği otoriter rejimler yıkılınca ne olur? Kısa cevap şu: Rövanşist bir iç savaş büyük ihtimalle kaçınılmaz hale gelir. Suriye ve Irak gibi mezhep boyutu olan otoriter rejimleri Tunus ve Mısır gibi mezhep boyutu taşımayan otoriter sistemlerden ayıran çok önemli bir fark bu. Bu açıdan bakınca Suriye ve Irak aynı kaderi paylaşacak gibi gözüküyor. Ezilmiş mezhep askeri gücü ele geçirince kendisine yıllar boyunca acımasızca zulmetmiş azınlıktan öcünü almak isteyecektir. Arap devrimlerine bu mezhepsel kriteri uygulayınca neden bazı devrimler daha kanlı oluyor anlaşılır hale geliyor. Suriye'de işler Mısır ve Tunus'ta olduğu kadar kolay olmayacak maalesef. Bunu anlamak için Irak'a bakmak ve bazı dersler çıkarmak yeterli.
Irak'ta Saddam Hüseyin iktidarı süresince -ve kökleri çok daha eskilere giden uzun bir dönemde- Sünni azınlık Şii çoğunluk üzerinde hegemonya kurmuştu. Amerikan işgali sonrasında bu durum sona erdi. Saddam rejiminin yıkılması sonrasında Şii çoğunluğun iktidara geliş süreci son derece kanlı oldu. Bütün aşiretler silahlandı ve ülkede kaos doğdu. 2004 ve 2008 arasında Irak'ta adeta bir iç savaş yaşandı ve yüz binlerce insan öldü. Biz bu durumdan hep ABD'yi sorumlu tutuyoruz ama her ihtimalde Saddam sonrası iktidar değişimi son derece kanlı olacaktı.
Suriye'de bugün, tıpkı Irak'ta Saddam döneminde olduğu gibi, azınlığın çoğunluğa zulmü üzerine kurulu, benzer bir mezhepsel çarpıklık var. Alevi azınlık Sünni çoğunluğun tepesine binmiş durumda. Sünni çoğunluk şimdi rejime karşı ayaklandı. Eğer dışarıdan bir askeri müdahale gelir ve Esad rejimi sona ererse, Irak'ta Saddam sonrası yaşanan kaos ve iç savaş Suriye'de de yaşanır mı? İşte bu soru gerek Ankara'da, gerekse Washington'da Suriye'ye askeri müdahale konusunda ciddi tereddütlere neden oluyor. İdeal olan senaryo daha fazla kan dökülmeden Beşar Esad'ın iktidarı bırakması. Ama bu ideal durumda bile risk sona ermiyor. Esad sonrası ortaya çıkacak olan iktidar boşluğunda askeri ve siyasi açıdan güçlenmiş Sünni çoğunluk Alevi azınlıktan öcünü almak için Irak'takine benzer bir iç savaş başlatırsa ne olacak? Gene yüz binler ölebilir.
Bir de tabii ki işin İran boyutu var. İran, doğal olarak Suriye'de kendine yakın olan bir rejimi kaybetmek istemeyecektir. Suriye'de iç savaş çıkarsa, İran Alevi aşiretlerin yanında olacaktır. Peki ya Irak ne yapacak? Maliki yönetimi İran yörüngesinde duruyor. Bu nedenle tıpkı İran gibi Irak da Alevi kesime destek verecektir. Böylece Suriye Ortadoğu'da Sünni ve Şii güç dengesinin test edileceği bir fay hattı haline gelecektir. Suudi Arabistan, Ürdün, Mısır ve Türkiye gibi Sünni ülkelerin karşısında İran, Irak ve Hizbullah'tan oluşan bir Şii kamp çıkacaktır. Bu kargaşa içinde İsrail'in İran'a saldırması daha da olası hale gelebilir. Kısacası Suriye'de iç savaş ve bölgede kaos oldukça ciddi bir risk olarak karşımızda duruyor.