"Bilimsel kesinlik, aşıların, bir başka deyişle 'mikro-Süpermenler'in; orijinal virüs, mevcut varyantlar ve 'müstakbel' varyantlarla mücadelesinin sonuçlarını gördüğümüzde elde edilecek."
Yukarıdaki satırlar, 2 Mayıs'ta bu köşede yayınlanan Varyantlar ve mikro Süpermenler başlıklı yazıdan.
Kovid-19 aşılarının uzun vadeli etkileri bilimsel açıdan tam olarak kanıtlamamış olsa da aşıların kısa ve orta vadede Koronavirüs'e karşı koruma sağladığı bilim çevrelerince kabul ediliyor.
Ancak kamuoyu, aşılar konusunda henüz hakkıyla bilinçlendirilebilmiş değil. Son günlerde aşı olanların sayısında gözler görülür bir artış var, ancak randevusu olup da aşılanmaya gitmeyenlerin sayısı yine de yüzde 20'ler civarı.
Bu yazıda uzmanlarla yaptığım görüşmelere binaen, doktorlara sık sorulan sorular ekseninde sağlık öyküsüne göre kim hangi aşıyı olmalı sorusuna yanıt arayacağım.
Artık aşı tedarikindeki sorunlar da aşıldığına göre istediğiniz aşıyı tercih edebilirsiniz. Seçim şansınız var. En çok kafa karışıklığı MRNA aşılarıyla ilgili olarak yaşanıyor. Dolayısıyla en çok şehir efsanesi MRNA aşıları konusunda ortaya atılıyor. Merak edilen temel soru şu: "MRNA aşılarının kısa, orta ve uzun dönemde ağır yan etkileri var mı?"
Türkiye'de MRNA aşısı olarak yalnızca Biontech var. Uğur Şahin ve Özlem Türeci'nin ürettiği bu aşı Kovid-19 aşılarının en iyilerinden biri, hatta genel kabule göre en iyisi… MRNA aşıları yeni bulundu ama 12 yıldır üzerinde çalışılan aşılar bunlar. MRNA aşılarının DNA'yı değiştirdiği söylentileri hilaf-ı hakikat. Her şeyden önce RNA başka bir şey, DNA başka bir şey. Benzerlikleri var evet, ancak yapısal olarak farklılar; RNA tek zincir, DNA ise tek zincir.
KORONAVİRÜS MAZİSİ OLANLAR…
Ülkemizde Koronavirüs geçirenlerin sayısı artık hiç de azımsanmayacak düzeyde olduğu için Kovid-19 mazisi olanların hangi aşıyı tercih etmeleri gerektiği de sık sık soruluyor.
Son bulgulara göre daha önce Kovid-19 geçirenlerin bazılarında Biontech tatbiki durumunda ağır yan etkiler görülebiliyor. Bu yüzden Kovid-19 geçirenler; ister hafif ister ağır geçirmiş olun, Biontech yerine Sinovac'ı tercih etmeliler. Nadir örneklerde görüldüğü üzere doktorun tavsiyesine göre Biontech de uygulanabilir.
65 yaş üstü kişilerin hangi aşıyı seçmeleri gerektiğine gelince… Bu yaş grubundaki kişilerin de eğer kanser, şeker, kronik böbrek ve karaciğer yetmezliği ya da obezite gibi sorunları yoksa Sinovac'ı tercih etmelerinde fayda var.
"Gıda, ilaç, polen gibi maddelere alerjisi olanlar hangi aşıyı olmalı?" sorusunun yanıtı ise özellikle Biontech'te ilk doza bağlı. Alerji öyküsü olan hastalar Biontech'in ilk dozunda herhangi bir komplikasyonla karşılaşmadılarsa ikinci dozu da yaptırabilirler. Sinovac'ta ise bugüne kadar alerjiye bağlı düşük yoğunluklu bir komplikasyon bile görülmedi.
Gelelim kanser, şeker, kronik böbrek, karaciğer rahatsızlığı veya obezite sorunu olanlara… Bu tür öyküsü olan kişilerde Sinovac istenen antikor, yani bağışıklık seviyesini sağlamayabiliyor. O yüzden bu kişilere Biontech yaptırmaları öneriliyor. Çünkü Biontech bu tür öyküsü olanlarda daha yüksek bağışıklık sağlıyor. Uzmanların görüşü bu yönde.
KOLEKTİF BAĞIŞIKLIĞA DOĞRU…
En sık sorulan sorulardan biri de şu: "Birinci ve ikinci dozu farklı aşı olunabilir mi?"
Kısa yoldan yanıt verelim: Hayır iki dozun farklı aşı olması bağışıklık sağlamıyor. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) birinci ve ikinci dozun aynı aşı olması gerektiğini söylüyor. Çünkü iki farklı aşı kombinasyonunun bağışıklık yanıtı oluşturduğu yönünde bir bilimsel bulgu yok. Oxford Üniversitesi şu sıralar bununla ilgili klinik çalışmalar yürütüyor, ancak henüz sonucu açıklanmadı. Bu yüzden eğer ilk dozda Sinovac ise ikinci dozda da Sinovac, Biontech ise Biontech aşılarını tatbik ettirmek gerekiyor.
Aşı tedarikindeki sorunlar ortadan kalktığı için Türkiye'de kitle bağışıklığına (Ben kolektif bağışıklık kavramını öneriyorum) Ağustos ayının sonunda erişilmesi bekleniyor. Kolektif bağışıklığın sağlanması Eylül başında maskelerden kurtulmak anlamına geliyor.
Maske, insan bedeninin benimseyebileceği bir şey değil. Sürekli solumak zorunda olduğunuz yakın mesafe bir nesne olarak akciğerler için de sağlıklı olmadığı izahtan vareste. Aşı mı, maske mi derseniz ben kesinlikle aşı derim. Bu yüzden kategorik olarak aşıya karşı değilseniz; sorgulayıp, araştırarak kendi sağlık öykünüze göre size en uygun aşıyı yaptırabilirsiniz. Ama elbette -anayasal bir hak olarak- nihai karar sizin.