Şeker hastalığının nörolojik etkileri arasında en sık görüleni diyabetik nöropatidir. Bu yazımda size diyabetik nöropatinin yanı sıra şeker hastalığına bağlı sinir hasarlarından; özellikle de bacağın sinir hasarlarından bahsedeceğim.
Gelişmiş ülkelerde en sık görülen nöropati, sinir hasarına bağlı gelişen semptomlar, kaza sonucu oluşan ayak kesilmelerinin yüzde 50 ila 75'inde ortaya çıkar. 5-10 yılı geçmiş şeker hastalarında, diyabetik nöropatiye yüzde 50'den fazla oranda rastlanır. Şeker hastalarında oluşabilen nöropatide; sinirde hassas ve buna bağlı duysal yani ağrı ve ısı algılamasında bozulmalar görülür. Bu yakınmalar genelde her iki bacağın alt bölgelerinde ayak ile dizin altına kadar olan bölgeden başlar, aynı şekilde ellerde de elin alt tarafında yani el ile bilek bölgesinde görülür.
AYAK BAKIMI İHMAL EDİLMEMELİ
Hastalar genelde çorap veya eldiven giymiş gibiyim diye kendilerini ifade ettikleri için bu duyu kusuru tıp kitaplarında eldiven-çorap tarzı duyu kusuru olarak adlandırılır. Zaman içinde bu belirtiler tüm vücuda yayılabilir. Bu duyu kusurunun yanında aşırı ağrı, tam ifade edilemeyen ve rahatsız edici yanmalar tabloya eşlik edebilir.
Bu belirtilerin yanında, sinir hasarına bağlı olarak idrar yapma bozukluğu, cinsel aktivitede azalma, terleme bozuklukları ve çarpıntılar vs. görülebilir. Diyabet hastalarında ayak bakımı ihmale gelmez. Yukarıda bahsettiğim gibi diyabet kontrolü iyi olmazsa ayakta yanma, uyuşma, his kaybı ve ağrı oluşur. Bu tabloya, ayağı besleyen damarlarda daralma veya tıkanıklığın eklenmesiyle bacaklarda iyileşmeyen yaralar, ayağını fark edememe hatta ayağın kesilmesine kadar giden tablolar oluşabilir.
KANGRENE YOL AÇABİLİR
Ayakta his kaybı olunca ayak çok sıcak veya çok soğuğu algılayamaz. Bazı hastalarda çok sıcak algılanmadığı için ayakta bir takım yanıklara rastlarız çünkü hasta sıcak cisimleri örneğin kaloriferin sıcaklığını fark edemez ve rahatça sıcak ortama bacaklarına koyar. Bazı hastalarda ise; ayakkabıdaki küçük çivi veya yoldaki cam kırıkları veya kıymıklar hastanın ayaklarına batar ve hastalar bunu fark edemez. Tüm bu hadiselere bağlı oluşan beslenme kusurundan dolayı, ayaklara iyi kan gitmediği için hızla büyür, aylarca iyileşmez ve bir süre sonra hastayı tehdit edebilir, kangrene dönüşebilir ve kesilebilir. Bu nedenle, şeker hastalarında ayaklar üzerinde önemle durulması gerekir. Aslında ayak yaraları veya kangrenden korunmak için alınan küçük önlemler büyük felaketleri önler. Diyabetik nöropati özellikle iyi kontrol altına alınmayan diyabetlilerde çok sık görülür.
DOKTORA ZAMANINDA GİDİN
Şeker hastalarının belli aralıklarla bir nörologa gidip muayene olmaları ve gerekirse EMG denen yöntemle, ayak veya diğer sinirlerinde bir hasar olup olmadığını tespit ettirmeleri; bu duruma göre tedbir almaları gerekir. Nöroloji uzmanları bu hastalığı kolayca tanır ve tedbirini alabilir. Şeker hastalığı ayak sinirleri dışında sinirleri de etkiler ve başka nörolojik belirtiler de taşır. Doktora zamanında başvurmak, idrar yapma bozukluğu cinsel işlevde bozukluk, terleme bozukluğu sinir basıları vs. gibi diğer semptomları da kontrol altına alabilir.
HUZURSUZ BACAK SENDROMU NEDİR?
Huzursuz bacak sendromu, yattıktan kısa bir süre sonra; bacaklarda ortaya çıkan gerginlik, uyuşma, batma, yanma ve iğnelenme gibi bir rahatsızlık biçiminde ifade edilen yakınmadır. Hastalar yatarken bacaklarını hareket ettirme gereksinimi duyar. Çoğunlukla yaşlılarda ve orta yaş grubunda sıkça görülür. Fakat gençler de bu hastalıktan şikayetçi olabilmektedir.
Hastalar yukarıdaki belirtilerden kurtulmak için daima kalkıp yürüme ihtiyacı duyar ve bu nedenle uyku bozukluğu oluşur. Huzursuz bacak sendromu, uyku ile ilişkili hareket bozukluğu hastalıkları arasında yer alır. Uyku, fizyolojik ve geçici bir bilinçsizlik durumudur. Hareket bozukluklarının büyük çoğunluğu uykuda kaybolur. Örneğin; tik, el titremeleri vs. uykuda olmaz. Fakat bazı hareket bozuklukları, sadece uykuya geçerken veya uyku esnasında görülür. Huzursuz bacak sendromu, uykuda görülen bir hareket bozukluğudur.
HAMARAT KADIN HASTALIĞI
El ve kol uyuşması ve ağrısı varsa, özellikle yatarken artıyor ve sizi uykudan uyandırıyorsa vakit kaybetmeden bir nöroloji uzmanına başvurun. Karpal tünel sendromu, elin hareket ve duyusunu veren median adlı sinirin; el bileğindeki kas ve kemikten oluşan tünel şeklindeki oluktan geçerken sıkışması sonucu oluşur.
Özellikle orta yaştaki kadınlarda görülen bu hastalık, gebelik gibi fizyolojik bir sürecin yanı sıra; şeker hastalığında, romatizma hastalıkları ve benzeri hastalıklarda da sık görülür. Elini normalden fazla kullananlar bu hastalığa daha fazla yakalandığı için, halk arasında "hamarat kadın hastalığı" olarak da bilinir. Fakat günümüzde bu hastalığın en sık nedeni çok fazla bilgisayar kullanmaktır. Bu yüzden erkeklerde de sık görülür. Vücudun su tuttuğu durumlarda el bileğinin fazla kullanılıp travmaya maruz bırakılması sonucunda en çok kullanılan elde ve de yapısal olarak el bileğinde sinirin geçtiği yapıların dar olması ile bu hastalığın ortaya çıkısı kolaylaşır.
EN GENEL BELİRTİSİ UYUŞMADIR
Genelde ilk belirti, ellerde uyuşmadır. Bu uyuşma, günün ilerleyen saatlerinde kaybolduğundan kişi doktora başvurmaz. Buna ellerde şişlik hissi eşlik edebilir. Daha sonraları kişi uykudan uyandığında uyuşmalar vardır. Sonraki dönemde ağrı, uyuşmaya eklenerek kişiyi uykusundan uyandırır. Hasta bu ağrılı durumdan kurtulmak için elini sallar ya da ovuşturarak rahatlatır. Ağrı el ve bilekten baslar ve zamanla ön kol ve omuza yayılır. Hastalar yazın rahatlar, kışın ise yakınmaları artar.
Bu hastalık boyun fıtığı ile karıştırılır. Hasta, hekime başvurduğunda hastalığın doğru tanısının konması ve boyun fıtığıyla ayrımın yapılması lazımdır. Bazen boyun fıtığı ve bilek tüneli hastalığı aynı anda olabilir. Hastayı dikkatli dinlemek gerekir. EMG incelemesi aynı zamanda klinik seyrin izlenmesinde yardımcı olur.
DENEYİMLİ HEKİMLER DOĞRU TANI KOYUYOR
Huzursuz bacak sendromunun çoğunluğunun altında başka bir hastalık yatmaz. Bu tipe esansiyel tip denir ve beyinde dopamin denen maddenin eksikliği sorumlu tutulur. Tam kanıtlanmamış olsa da kalıtsal olduğu yöndeki görüşler ağırlıktadır. Muayenesinde herhangi bir bulguya rastlanmaz. Deneyimli bir hekim, hastanın anlattıklarına ve tecrübelerine göre hastalığa tanı koymaya çalışır. Bu hastalıkta, birçok büyük merkezde uyku EEG'si çekilerek, bacaklara bağlanan elektrotlarla uykuda oluşan hareket bozukluğu tespit edilmeye çalışılır. EEG beyin elektro ensefalografisidir. Beynin fonksiyonlarını bilgisayara veya kağıt üzerine yazdırmaya yarayan bir tanı aletidir.
Şeker hastalığında, demir eksikliği anemisinde (kansızlıkta), bazı sinir hastalıklarında (periferik nöropati) ve kanser türlerinde huzursuz bacak sendromuna ait belirtiler görülebilmektedir. Hekim, benzer belirtiler veren diğer hastalıkları elemek için laboratuvar, MR, EMG vs. birçok tetkik yapabilir.