Bu yazımda son günlerde sıkça gündeme gelen, ünlü aktor Bruce Willis'in de yakalandığı 'afazi hastalığı' hakkında bilgilendirme yapacağım. Bu hastalıkta herkes ünlü aktöre demans gözüyle baktı. Fakat afazi beynin sol tarafındaki konuşma merkezinde meydana gelen ve birçok sebebe bağlı oluşan hasar sonucunda konuşma, konuşulanları anlama, adlandırma, okuma ve yazma gibi becerilerin kısmen ya da tamamen kaybıdır. Beyni besleyen damar sistemindeki hastalıklar, tıkanmalar, beyin kanamaları, beyin tümörleri, kafa travması, beyin enfeksiyonları gibi birçok sebepten dolayı oluşur. O bölgedeki hasarın az ya da fazla olması afazinin derecesini belirler.
AFAZİ HASTALIĞININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Eğer konuşma merkezinde çok büyük bir hasar olmuşsa hasta çevre ile iletişimi keser ve konuşamaz. Ve aşağıda saydığımız belirtilerin hiçbirini yapamaz.
Fakat beyinde oluşan kısmi hasarlarda afazi belirtilerini şöyle özetleyebiliriz.
1. Kısa ve eksik cümleler kurma
2. Hastaların kullandığı kelimelerin karşı taraftan anlaşılamaması
3. Yazmada zorluk çekme
4. Kelimeleri yanlış yazma
5. Hatırlamada ve okumada zorluk Afazide tedavi sebebe yöneliktir.
Şunu belirtmek gerekir ki, tek bulguyla hâlâ sırrı çözülememiş beyin ile ilgili bir hastalık düşünmek yanlışır. Afazi bir bulgudur ve birçok sebebi vardır. Ünlü aktörün sadece afazisi var diye 'demans' olduğunu düşünmek de yanlıştır.
Büyük bir yanılgıdan daha bahsetmek istiyorum. İleri yaşta görülen her unutkanlık da demans değildir. Tabii ki unutkanlık demansın en değerli bulgusudur. Fakat demasın oluşumu da bir süreçtir. Ben bu hafta demans başlangıcında ve demansta görülen bazı davranış bozukluklarını sizlerle paylaşmak istedim.
BUNAMADA ZORLUK YARATAN RUH HALLERİ
Bunama, zihinsel ve sosyal becerilerdeki ilerleyen geriliktir. Yaşlılığın değil anormal beyin süreçlerinin sonucudur.
Demans yani bunama hastalığı olan kişinin günlük yaşantısı bozulur, özellikle yakınları ile mantıklı ilişkiler içine giremez. Ne yazık ki demanslı hasta bu durumun farkında değildir. Ben bu yazımda, demans hastalığının tanımı ve belirtilerinden bahsetmek yerine bu hastalıkta, özellikle hastaya bakmakla yükümlü kişileri etkileyecek ve tedavisi şart olan demanslı hastalarda görülen davranış ve ruh bozukluklarından bahsetmek istiyorum...
SALDIRGANLIK: Saldırgan davranış, bir kişi veya herhangi bir olaya karşı hareket ve karşı koymayı kapsar. Hastadaki öfke ve moral bozukluğu saldırganlığa yol açabilir.
ÖFKE VE SİNİRLİLİK: Öfke, yoğun duygusal bir tepkidir. Sinirlenmek, biraz daha ılımlı bir tepkidir. Eğer hastanın kaygı ve moral bozukluğu; yakınları veya bakıcısı tarafından fark edilmezse, bu duygular öfkeye doğru tırmanır.
LAKAYITLIK VE DEPRESYON: Bu tür hastaya bakanların en sık yakındıkları zorluk hastalarda görülen lakayıt davranışlardır. Hastalarda motivasyon eksikliği, oturup boş boş bakma periyotları ve dünyadan kopma duygusu vardır.
Demanslı hastalarda depresyon da sık görülen bir semptomdur. Depresyonun belirtilerini; öfke, sinirlilik, sık sık ağlama nöbetleri, iştah ve uyku düzeninde değişiklikler olarak sıralayabiliriz.
PEŞİNDEN AYRILMAMA VEYA TALEPTE BULUNMA: Bu durum sıklıkla terk edilme korkusu nedeni ile ortaya çıkar.
Hasta gün boyunca yaşamını yönlendirmesi için yakınına yönlenir ve daima bir şeyler talep eder.
TAKINTI, ŞÜPHE VE PARANOYA: Ne kadar mantık yürütüp, ikna edilmeye çalışılsa da hastada değiştirilemeyen ve düzeltilemeyen yanlış inançlar vardır.
Şüpheciliğin özelliği ikna olmamak ve güvensizliktir. Demanslı hastada birilerinin kendisini takip ettiği vs. gibi paranoyalar da sıkça görülür.
UYGUNSUZ CİNSEL DAVRANIŞ: Cinsel ihtiyaçlar bir erişkinin yaşamının doğal bir parçasıdır. Cinsel istek hastalık süresince ortadan kalkmayabilir. Hastada kendini engelleme duygusu zayıfladığı için, cinsel organı elleme, cinsel ağırlıklı konuşma, toplum içinde soyunma vs. gibi anormal davranışlar görülebilir.
EŞYALARI SAKLAMA: Hastalar eşyaları olmadık yerlere saklayabilirler.
Bunun sebebi eşyalarının çalınma korkusudur. Genellikle hasta sakladığı eşyaları daha sonra bulamaz ve bazen maddi manevi kayıplar olabilir.
UYKU BOZUKLUĞU: Demanslı hastada uyku sorununun altında başka hastalıklar da aranıp ekarte edilmelidir.
En büyük sorun verilen uyku ilaçlarının sersemlik, baş dönmesi, hafıza bulanıklığı gibi demanslı hastayı daha da zora sokacak bulguların görülme olasılığıdır.
Demanslı hastalarda yukarıda saydığım semptomlar dışında birçok semptom görülür. Bunların tedavisi ile hastanın yaşam kalitesi arttığı gibi hastaya bakan yakınları da rahat ve huzura kavuşur.