Bir özürle başlayalım: Geçen hafta Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün Suriye gezisine katıldığımız için "Sabah'tan Mektup" yazamadık. Hayır, zaman bulamadığımızdan değil. Köşemizi Kürt sorunu konusunda Gül'ün son derece önemli açıklamalarına ayırdığımız için.
Gelelim konumuza... Elektrikli ve elektronik cihazlardaki İngilizce "On" ve "Off" sözcükleri "Açık" ve "Kapalı" anlamına gelir. Ama medya sözlüğünde anlamları biraz farklıdır.
"On the record" ile "Kayıt cihazını açık tutabilirsin" ya da "Kaydedebilirsin" kastedilir. Daha açıkçası "Yazabilirsin" demektir.
"Off the record" ise, "Kayıt cihazını kapat" ya da "Kaydetme" anlamına gelir. Yani? "Bil ama yazma..."
Haber kaynakları "Off the record" bilgileri veya haberleri, gazetecinin ilerde yapacağı haberde veya yazacağı yorumda yanlışa düşmesini önlemek için verir.
'Off' bilgiyi 'On'laştırmak
Bu ikisinin arasında yer alan bir kavram ya da koşuldan söz edebiliriz: "Anlattıklarımı yaz ama bana dayandırma. Kendi çabalarınla başka kaynaklardan elde etmişsin izlenimi ver."
Haber kaynağının "Off the record" koşuluna saygı göstermek mesleğin etik kurallarının en başında yer alır. Çünkü, kaynak size güvenmiş ve "Sır" olarak gördüğü bilgiyi namusunuza emanet etmiştir.
O nedenle, ne haber kaynağını açıklayabilirsiniz, ne de verdiği bilgiyi haberinizde veya yazınızda kullanabilirsiniz.
Peki, "Off the record" bilgileri kullanmanın bir bedeli var mı? Evet. Hem bedeli, hem de yaptırımı var. Bu öncelikle "Atlatma" değil, "Aldatma" olur. Bedelini meslekdaşlarınızın gözünde güvenilirliğinizi yitirmekle ödersiniz. Ayrıca mesleğin etik kurallarına, yani anayasasına ihanet etmiş olursunuz.
Ve nihayet "Off the record" bilgilerini açıkladığınız kaynak sizinle ilişkisini keser, kapılarını yüzünüze kapatır. Yani resmi veya gayri resmi akreditasyonunuz iptal edilir.
Sıcacık bir örnek
Bütün bunları geçen hafta içinde devlet yönetiminin kilit noktalarından birinde görev yapan bir yetkilinin sözcüsünden gelen telefon nedeniyle anlattık. Şöyle yakındı: "Gördünüz mü? Sizin de bulunduğunuz toplantıda sayın ... (Yetkilinin adı) tarafından 'Off the record' uyarısıyla yapılan açıklamaları bugün .... (Gazetenin adı) manşete çekmiş. Çok zor durumda kaldık."
Biz ve o toplantıya katılan 10 kadar meslekdaşımız yetkilinin "Off the record" açıklamalarını sır olarak saklamıştık. Bir arkadaş hariç. O namusuna emanet edilen bilgileri, gazetesinin yöneticisine aktarmış, o da manşete çekmişti.
Yetkilinin sözcüsüne üzüntülerimizi bildirmekten başka birşey gelmedi elimizden.
Ama sözcü sadece üzüntülü değil, öfkeliydi de. "O gazete bizden bir daha zor davet alır" dedi.
Bu kez de o gazete ve oradaki meslekdaşlarımız için üzüldük. Yine elimizden başka bir şey gelmediği için.
Sağlıklı ve mutlu bir hafta dileğiyle..