Küresel ekonomideki yüzde 10'luk payı ve 320 milyonluk istihdamıyla dünya turizm sektörü önemli bir konuma sahip. Salgının ortaya çıkardığı ulaşım kısıtlamaları nedeniyle son iki yılda kötü bir dönem geçiren küresel turizm ekonomisi 9,5 trilyon dolarlık ekonomik değer yaratabiliyor. 2029'da küresel turizm istihdamının 420 milyonu aşması beklenirken yapılan yatırımların 1,45 trilyon dolar artması bekleniyor. Uluslararası turist sayısının yıllık 2,4 milyar olduğu göz önüne alındığında sektörün küresel ekonomi içerisindeki önemi daha iyi anlaşılabilir. Turistlerin yıllık ortalama 1,5 trilyon dolarlık turizm harcaması yaptığı bilinirken salgın sonrası mevcut rakamların daha da yukarıya çıkması bekleniyor.
Salgın ve Turizm Sektörü
2020'in ilk aylarında dünyası etkisi altına alan kovid-19 küresel ekonomide ağır tahribat yarattı. Sanayi, tarım ve turizm başta olmak üzere neredeyse her sektör salgının ortaya çıkardığı sorunlardan etkilendi. Dünya ekonomisi daralırken küresel istihdam da ciddi oranda azalma gösterdi. Sanayi ve tarım gibi sektörlerde üretimde düşüş yaşansa da en fazla etkilenen alanların başında turizm sektörü geldi. Uluslararası turist sayısı 900 milyondan fazla düşüş gösterdi ve 100 milyondan fazla turizm çalışanı işlerini kaybetmeyle karşı karşıya kaldı. Ulaşım kısıtlamaları nedeniyle uluslararası uçuşların yapılamaması ve turizm ülkelerindeki turizm gelirlerinin azalması küresel ekonomiyi iki yönlü olarak etkiledi. İstihdam ve döviz gelirlerindeki düşüş turizmi gelişmiş olan ülkelerdeki sorunların daha da büyümesine neden oldu. Buna nazaran sağlık altyapısı diğer aktörlere göre daha güçlü olan ülkeler zararlarını sağlık turizmine yönelerek kapatmaya çalıştılar.
Türkiye'nin Turizmi
2019'da 51,7 milyon turist ağırlayan ve 35 milyar dolarlık gelir elde eden Türkiye dünyanın turist sayısı açısından en büyük altıncı ülkesidir. 2020'de 57 milyon ziyaretçi ve 40 milyar dolar gelir beklenmesine rağmen salgının ortaya çıkardığı sorunlardan sektör ciddi anlamda etkilenmiştir. Otel ve uçak rezervasyonlarında yüzde 80'den fazla azalma yaşanırken ulusal salgın önlemleri devreye alınmıştır. Akdeniz bölgesinin en büyük turizm ekonomilerinden biri olarak Türkiye salgının kontrol altına alınmasıyla son iki yıldaki zararlarını telafi etmeye başlamıştır. 2020'de 15 milyona düşen turist sayısı 2021'de 30 milyona çıkarken 2022'de 42 milyon ziyaretçi bekleniyor. 35 milyar dolarlık gelir elde edilmesi istenirken Ukrayna Savaşından turizm sektörünün de etkilenmesi ihtimal dâhilindedir. Rusya'ya karşı uygulanan yaptırımların bir sonucu olarak gelebilecek Rus turistlerin sayısında bir azalma yaşanabilir. Ukraynalı turistlerde de aynı durum geçerlidir. Türkiye'ye gelen turist sayılarında önemli bir paya sahip olan iki ülkenin sektörü etkilemesi beklenebilir. Ancak diğer ülkelerden gelen turist sayısındaki artış iki ülkeyi dengeleyebilir.
2021'de turizmden 24,4 milyar dolar gelir elde eden Türkiye salgın koşullarına rağmen iyi bir seviyede gelir elde etmiştir. İspanya ve İtalya gibi diğer Akdeniz turizm ekonomilerine kıyasla turizm gelir kayıplarında oransal olarak Türkiye'nin daha iyi bir performans gösterdiği söylenebilir. 2022'in ilk üç ayında 5,4 milyar dolara ulaşan turizm geliri ise 2019'daki gelir seviyesinin aşıldığını göstermektedir. Turist sayısında da benzer bir eğilim söz konusudur. Yaz aylarında turizm gelirinin aylık 5 milyar doları aşması beklenirken eski yıllara kıyasla Türk turizmi için tarihi rekorlar gelir ve turist sayısında kırılabilir. Özellikle Temmuz ve Ağustos ayları Türk turizmi için önemli bir göstergedir.
2000'li yılların başında 10 milyar dolar olan Türkiye'nin turizm geliri 2019'da 35 milyar dolara ulaşarak yüzde 250'den fazla artış göstermiştir. Turist sayısı ise 20 milyondan 51,7 milyona kadar yükselmiştir. Milli gelir içindeki payı yüzde 3 ile 4,6 arasında değişen turizm sektöründe turist başına ortalama 700-850 dolar arasında harcama yapılmaktadır. Kaynak ülkelerine göre değişebilen ortalama Japonya, Katar ve Kuveyt gibi ülkelerden gelenler arasında iki bin dolara kadar çıkmakta, Rusya ve Ukrayna gibi ülkelerde ise 650 dolara kadar düşebilmektedir. 2021'de turist başına 785 dolar olan ortalama harcamanın 2022'de 840 dolar civarı olması beklenmektedir.
Türk vatandaşları arasında iç turizm harcamaları da önemli bir yere sahiptir. Yıllara göre ortalama 3-7 milyar dolar arasında turizm harcaması gerçekleştiren Türk vatandaşları ortalama bin doların üzerinde harcama yapmaktadır. 2021'de Türk vatandaşları 5,6 milyar dolarlık turizm harcaması yaparken ulusal ekonomi içerinden istihdama önemli bir katkı sağlamıştır. Yabancı turistlere kıyasla Türk vatandaşlarının da turizm harcamaları daha fazla teşvik edilmeli ve ulusal ekonomi içerindeki aktivite artırılmalıdır.
Pandemi Sonrası Küresel Trendler ve Türkiye
Salgın nedeniyle sağlık turizmi öne çıkarken daha az insanın olduğu ve temas ortamlarının düşük olduğu tatil uygulamaları revaç kazanmıştır. Aileye özel evlere yönelen ve otelleri tercih etmeyen turizm uygulamaları Türkiye'de öne çıkmaya başlamıştır. Küresel bir trend olarak Türkiye yeni turizm uygulamalarına hızlı bir şekilde adaptasyon sağlayabilir. Böylelikle salgının ortaya çıkardığı fırsatlardan daha fazla yarar sağlanabilir.