Zevke ve de yaş durumuna göre "Ah o eski günler!" tanımı değişmekte. Kimi yeni memurlar ihtilalci gençlik günlerine, kimi reklam yazarları Fransız Devrimine, kimi de Asrısaadet vakitlerine dönme derdinde...
Nostalji acıklı bir durum. Çünkü gelen haberler kötü: Bugünden memnun olmayanların dönecekleri bir yer artık orda yok!
Yani boşuna çaba...
"Geçmiş, geçmişte kaldı cancağazım, artık yeni şeyler söylemek lazım" lafı, gerçeğin keskin ucu. Yaratıcı, kapsayıcı laflar söylemeden, çare yok şu modern sıkıntıya...
Geçmişe dönüş isteği Batıcıllar arasında popüler bir moda. Aynı salgın kendini muhafazakâr olarak tanımlayanları da sarmış durumda.
Kayıp zamanın peşinde dolaşarak her hazımsızlıkta bir tür müsekkin gibi nostalji alıyoruz...
Zira sarsılmış, şaşırmış, incinmiş bir hâldeyiz. Acımızı, ağrımızı hafifletecek bir şeye ihtiyacımız var. "Haydi toplanın geçmişe gidiyoruz" çağrısı ondandır çekici bir çağrı. Bir tür rahatlama, hayata bir es verme...
***
TV dizilerin kışkırttığı salgınla büyümüş, kurgulanıp estetize edilen bir geçmiş ve bunun neden kaybedildiği şeklindeki bir ahlama, bir dizlere vurarak yazıklanma modası allanıp pullanıp devreye sokulmuştur.
Mahalle dizileri kadar
tarih dizileri de öyledir...
Nostalji, geçmişte kalan bir yaşantıya duyulan marazi hasret olarak tanımlanmakta sözlüklerde. Uzağına düştüğümüz bir yuva gibi, geri dönüp bulabileceğimiz, orada öylece bizi bekleyen bir çocukluk çağı, yitirilmiş bir cennet gibi...
Silinip gitmiş, kaybedilmiş bir 'geçmişi' acısıyla tatlısıyla bilip şimdiye, dem bu deme gelmek yerine, faraza bir geçmişi homur homur özlerken hayatı kaçırıyoruz!
Çünkü kapitalist ve lâdini modernleşme bir kabalıktır, insanı yaralar. İlahi estetikten ve ruhsal dokunuşlardan arındırılmış bu yeni sivilceli hayat, yaşattığı manevi travmaları nostaljik rüyalarla dengelemeye çalışır.
Mu kıtasından, Halikarnas Balıkçısının mitolojisine, bilahare
Olimpos tanrılarından şamanlara kadar gidilmiş ne geçmişler icat edilmiş ne hayâller kurulmuştur!
***
Söylemeden geçmek olmaz, Sosyalist ütopistlerle
Marx'ın sınıfsız toplum icadı da böyle nostaljik bir hamledir. Böylece kapitalizm kendi hanzo varlığını fantastik bir geçmişi yeniden kurma düşüyle maskelemiş, asıl meselenin 'Merhamet Ahlâkı'nın sahadan kovulması olduğunu gizlemiş, psikologlar irfanî bilgelerin yerini almış, böylece manevi krizler seküler kalabilmiştir...
19. Yüzyıldan beri vazedilip durulan 'Modernizm' denen şey, toplumların kimliklerini dağıtıp yeniden kurarken, eski kültür ve yaşantıları sürekli ötelediği için çatışmalı bir hayat inşa etmiş ve bireyi parçalamıştır. Kadim bilgiyle bağları kesilmiş mukallit, iki arada bir derede sallantılı kişilikler oluşturmuştur.
Nostaljiyi besleyen romantik ruh hâli; gerçekliği perdeleyen ham zihinlerin icat ettiği bir mahalle kültürüne, Münir Özkul solculuğuna ya da kopyala-yapıştır bir muhafazakâr semt dekoruna kadar uzanır. Uzanmıştır...
Bazıları idealleştirdikleri ve yeniden ürettikleri mevcut olmayan geçmişe ait melankolilerin içine düşmüş ve ekmeğin karneyle dağıtıldığı günlere bile cennet muamelesi yapmışlardır. Öte tarafta kadınların kamusal dünyadaki varlığı mebzul miktarda 'Kadızâdeli'yi psikopat yolculuklara sevk etmiştir.
***
Nostalji kazançlı bir sektördür ve gelecek vadetmektedir. Vintage ikinci el mağazaları, retrolar, romanlar, reklam ve müzik piyasası bundan beslenir.
Kelimenin Latince karşılığında; nostosdönüş ile algos-acı kelimeleri yan yana gelmektedir.
Nostalji, "Geri dönüş acısıdır!" Halbuki ne 70'ler istediğimiz gibidir ne doksanlar ne de imparatorluk yılları.
Geçmişi kutsamak için kurduğumuz düşlerde hep dökülen sakil bir yan vardır. Ve bu bizi daha çok yas tutmaya, yas tutmaktan haz almaya, daha çok nostaljiye iter. Yeni geçmişler üreterek kendimizi jiletler dururuz.
Bugünü inşa etmekteki kutuplaşmış sarsaklığımızın nedeni budur...
