İnsana bakıyoruz, metafizik isteklerle yanmakta! Semavi dinlerden uzak duranlar maneviyat boşluğundan yoga şu bu, New Age dinlere sardırıp duruyorlar. Ya da gidip sevdikleri liderlerin mezar taşına... Kimseyi küçümsemiyoruz. Herkes sonuçta kendine bir Tanrı arıyor!
Yaradılışımız böyle. İstediğimiz kadar inkâr edelim genetiğimize gömülü bir şey bizi manevi tatminlere itiyor. Sosyal medyanın pazarlama fenomenlerine tapan küçük kızların esbabı mucibesi de o...
Hayat boşluk tanımıyor. Sen resmi, asık suratlı bir din anlattıkça, boşluk bir şekilde dolduruluyor. Sosyal medya floransanı mıdır, 'influencerne'ı mıdır, ne diyorsanız işte onlar. Kaşlarını aldırıp paçaları kısaltıp çıplak ayağa makosen ya da etekleri yukarı çekip hadise çıkartıcı youtube bıdıbıdıları.
Ergenlerde modern olacağım diye üçüncü cins özentisi psikolojik dalgalanmalar. Yaralı ruhlar, genetiği taarruza uğramış hibrit tohum...
Fakat insan böyle işte. Özünü unutan ve aldanan bir varlık. Herkesin bir gerekçesi var. Seri katillerin bile bir mazereti...
***
Epey yıl önce bir bilimkurgu, Yıldız Kapısı filminde, solucan deliğinden geçilen bir başka boyutta, robotik bir firavunun yönettiği uzak bir gezegende, ıssız çöllerde partal giysileriyle halktan hiçbir ayrıcalığı olmayan Muvahhid adında bir isyan bilgesi tanımlanıyordu. Ezilenlerin manevi lideri. Şimdi düşünüyorum da senarist büyük ihtimal gizli Müslümandı...
Çünkü Muvahhidler dönemi, Endülüs'ün İbn Rüşd'ü sonra da İbn Arabi'yi çıkartan yüksek irfan dönemidir...
Muvahhid, 'birleyen' demek. Tevhid yanlısı...
Rüşd demiş ki:
"Nasıl ki kurban kesmeye elverişli bir âlet bulunduğunda onun bir Müslümana ya da bir Gayrimüslime ait olmasının bir önemi yoksa, aynı şekilde ortada akıl yürütmenin gerçekleştirilmesini sağlayacak uygun bir metot, bilgi ve tecrübe mevcutsa onu kimin geliştirdiğinin de hiçbir önemi yoktur.
İslam dini, bilgiye ulaşmada bir yöntem olarak gördüğü aklî kıyasa dayalı felsefî bilgiyi yasaklamak bir yana, onu teşvik etmiş, hatta gerekli ve zorunlu bir ilim saymıştır.
Bazı kimselerin sırf felsefeyle ilgilenmeleri yüzünden yoldan çıktıkları zannıyla felsefe kitaplarını yasaklamaları tıpkı, su içerken boğaz düğümlenmesinden ölen kimselere bakarak, suyu yasaklamak ve insanı susuzluktan öldürmek gibidir."
Gazâli o sırlarda medresede rektör! Resmi bir adam. Rüşd'e kafa göz fena girişmiş. Sapkın demiş, ötekileştirmiş. Hata etmiş tabii. Sonra da bir gün gık demiş, konuşamaz olmuş! Bunu ilahi bir uyarı olarak görmüş. Çöle gitmiş. Sufi dönmüş. Döndükten sonra da artık susmuş...
Gazâli ile İbn Rüşd'ün 'Tehâfüt - Tutarsızlık' namındaki polemik kitaplarıyla özdeşleşen akıl-kalp-felsefe-vahiy üstüne olan tartışmanın Fâtih Sultan Mehmed tarafından bizzat tekrar açıldığını bilmek ise, idrakimiz açısından vitamin bombası!
Aynı zamanda Fatih'in sarayında âlimler arasında bu konuda uzun fikri münazaraların yaşandığını hatırlamak o kaybolan ruhumuzu geri kazanmak için bünyede bir coşku yaratır mı acaba?
Nasıl yüksek bir kültürün sularından, nasıl filozof bir geçmişten geldiğimizi...
Doğu'yu da Batı'yı da belirlemiş büyük düşüncelerin, yaratıcı bir dinin mühim tartışmalarından geçtiğimizi keşfedersek, ruhumuzu geri çağırabilir miyiz?
***
En azından Yavuz Sultan Selim'in bildiğini bilmeliyiz! Suriye'ye girip ardından Mısır'ı aldığında, savaşın ortasında bir başka gizemli ve tartışmalı bilgenin, Muhyiddin İbnü'l Arabi'nin harap mezarını bulup türbesini, camisini yaptırmak kadar... Gidip önünde diz çöken, o can alıcı tartışmalara aşina olan hükümdarlar kadar felsefe, medeniyet yolu, ilim ve irfan bilmeli...
Ne yapıp etmeli, o büyük ve serbest ruhu, o şemsiyesini tüm insanlığa açan yüksek kafayı, bütün dinlerin ve manevi işaretlerin hep aynı adresten üstümüze yağıp durduğunu hatırlamalı insan...
Kalbinin mumunu yakıp öz ruhunu geri çağırmalı...