Sıcak ve nemden perişanız. İri yapraklı, sarı çiçekli bir tür nane 'nemnem'i görecek gözümüz yok, kahve/çay fincanı 'sıcaklık' da uzak olsun. Semizotu ise buyursun gelsin, diğer adı 'soğuklukotu' zira!'
Sıcaklık', sadece hafakanlar basmasına sebep ısı yükselmesi değil, aynı zamanda çay/kahve fincanı da demek (Diyarbakır). 'Nembaki' yemek tabağı anlamına geliyor (Konya). 'Nemçe' de tabak (Kars).
'Nemisa' Ayşekadın fasulye (Afyonkarahisar). 'Nemisli'/' nemüslü' sebzeli börek demek (Ordu). MSA'nın yayımladığı 'Yemek Kültürü Terimleri Sözlüğü'nden öğreniyoruz bunları. En vahimi 'nemnem': Büyük yapraklı, sarı çiçekli bir tür nane kendisi (Kahramanmaraş). Nane ferahlatır diye biliriz ama bu duble 'nem'li adıyla kalbimizi çelmesi çok zor.
Öbür yandan semizotu, en demirbaş mezelerden yoğurtlu (ve sarmısaklı) salatasıyla da, karpuz/çilek/kiraz/ vişne ve lorvari peynirlerle bezeli başka salata modelleriyle de yaza çok yakışıyor evet ama en başta adından kazanıyor: 'Soğucak' (Sinop). 'Soğuklan' (Ankara, Mersin). 'Soğukluk' (Konya, Zonguldak, Çankırı, Çorum, Hatay, Yozgat, Adana). 'Soğuklukotu' (Afyonkarahisar). Evet, hepsi de semizotu anlamına geliyor ve bu isimle akla yazı sadece onunla geçirme fikrini getiriyor. Yaşa varol semizotu.

***

Semizotunun nezaketle sınavı

"Kıymalı yemeğinin mayhoş suyuna, âmiyane tarzda ekmek banıp kaşıkla içebilenler keyfini ne güzel çıkarırlar" diyor yine Refik Halid. "Ben semizotunun, nezaketin, daha doğru Türkçe ile nazikliğin, terbiyenin bizi birçok zevklerden mahrum ettiğini hatırlatan bir sebze sayarım. Böyle kibarca yenmesinden keyfi kaçan daha bir sürü yemeklerimiz vardır, yani kaşığa el uzatamadığımız ve suyuna ekmek batıramadığımız güzel halk yemekleri; maydanozlu köfte, nohutlu işkembe ve bahsettiğim kıymalı semizotu gibi..."
Valla doğru söylüyor; suyu kaşıklamak ya da o suya ekmek banmak şarttır bazen. Arada çirkinleşebilmek gerekir; kıymalı patatesin de çatalla ezmeden tadı çıkmaz mesela. Kimi deniz mahsullerine elle girişmemek enayiliktir.

***

Pirpirim çorbası, aşı, cacığı

Arkadaşımızın bir adı da 'pirpirim' ('Pürpürüm' de deniyor). Malatya'nın pirpirim çorbası meşhur; nohut, kuru fasulye ve mercimek de konuyor içine. Yine Malatya'da pirpirim cacığı yapılıyor; semizotu salatasının daha sulusunu düşünün.
Gaziantep'in pirpirim aşı kıymalı, mercimekli, nohutlu, börülceli, bulgurlu, pirinçli, bol baharatlı. Üstüne de kızdırılmış yağ dökülüyor.
Kadıköy Çarşısı'ndaki Çiya da börülceli, bulgurlu, mercimekli, sarmısaklı, naneli semizotu aşı yapar. Pirinçli, soğanlı semizotu dible bir de...

***

Semiz salata rekabeti

Kaz Dağları'ndaki Zeytinbağı'nın mutfağında müthiş lezzetler çıkaran Erhan Şeker, portakal soslu bir semizotu salatası yapar ki, of! Taze soğan, domates, ceviz içi ve haşhaş ekler semizotuna, sos için de süzme bal, portakal suyu, elma sirkesi, zeytinyağı ve tuz kullanır. Taze keçi peyniriyle servis eder bunu, enfes olur.
Cemre Narin ile Begüm Atakan'ın 'İçindekiler' (YKY) kitabında semizotu, armut, salatalık ve lordan mürekkep nefis bir yaz salatası vardır. Salatalık, limon kabuğu ve suyu, hardal ve zeytinyağı mutfak robotunda soslaştırılıp tuzu biberi ayarlanır. Yabani semizotu, armut ve üzüm bu sosla harmanlanır. Üstüne de lor peyniri ufalanır ve huşu içinde kasenin dibi bulunur.
Didem Şenol'un 'Biraz Maya Biraz Gram' (YKY) kitabındaysa bir fındıklı bir de vişneli ve lorlu semizotu salatası yer alır. Favorim ikincisi. Tam mevsimi ve sonuç büyük olay oluyor.
Vişnelerin ateşte suyunu çektirip, çekirdeklerini süzdünüz. Püre haline getirip içine rendelenmiş sarımsak, nar ekşisi, zeytinyağı ve tuz eklediniz. Şimdi buna lor peyniri (Karaman tulumu ya da ufalanmış koyun peyniri de olur) ilave ediyorsunuz ve deli bir sos kazanıyorsunuz. Semizotlarıyla evlendirin şimdi bu sosu, en son da üstüne vişneler serpiştirin ve tebrikleri kabule hazır olun.