Ödemeler dengesi hesabı rakamları bu haftanın en kritik verilerinden biriydi. Haziran 2023'te 60 milyar doları gören 12 aylık birikimli cari açık, sıkı para politikasının etkisiyle yılın ikinci yarısında düşüşe geçti. 2023 yılını 45.2 milyar dolar cari açıkla kapattık. 2022'ye göre de yaklaşık 4 milyar dolar gerileme gerçekleşti.
Küresel ekonomideki yavaşlama ihracat pazarlarımızın çoğunu etkiledi. Almanya resesyona girdi. Haliyle ihracat, durgun bir performans sergiledi. İhracat rakamları yılın ikinci yarısında toparlanma emareleri gösterse de bu yeterli olmadı. İhracat 2023'ü 251.2 milyar dolarla tamamladı. Böylece ihracat, bir önceki yılın iki milyar dolar altında gerçekleşmiş oldu. İthalat ise 5.2 milyar dolar düşüşle 337.7 milyar dolara indi.
Küresel piyasalarda petrol ve doğalgaz fiyatlarında dolar bazında yaşayan gerileme, enerji faturamızın düşmesini sağladı. Net enerji ithalatı 80.1 milyar dolardan 52.7 milyar dolara geriledi. Altın ithalatı ise 2022'ye kıyasla 6.2 milyar dolar artış kaydetti.
TURİZMİN ALTIN YILI
Cari açığın kapanmasında turizmin hatırı sayılır katkısı oldu. Türkiye'yi ziyaret eden turist sayısı 57 milyonu aştı. Turizm tarafındaki yükseliş sadece turist sayısı ile sınırlı kalmadı. Turistlerin gerçekleştirdiği kişi başı ortalama harcamalar, önceki yıla kıyasla 30 dolar artış kaydederek 835 dolara yükseldi.
Ödemeler dengesinin finansal hesaplar tarafına baktığımızda 2023'te 8.3 milyar dolarlık net portföy girişi gerçekleştiğini görüyoruz.
Portföy yatırımları daha çok kısa ve orta vadeli döviz girişi sağlar. Bazen 'ateş almaya gelmiş' gibi aceleci davranır. Bu tip yatırımlara sıcak para denmesinin nedeni de budur. Doğrudan yabancı yatırımlar ise uzun vadeli ve kalıcı döviz girişi sunar. Türkiye'ye giren doğrudan yabancı yatırımlar, 2023'te yüzde 30'a yakın düşüş yaşayarak 10.6 milyar dolara geriledi. Türkiye'den yurtdışına çıkan doğrudan yabancı yatırımlarda ise 2022 yılına göre 1 milyar dolar arttı.
2024 SENARYOSU
Orta Vadeli Program'da (OVP) 2023'e ait cari açık tahmini 42.5 milyar dolardı. Dolayısıyla, cari açıkta yaklaşık 3 milyar dolarlık bir sapma yaşandı. OVP'nin 2024 için cari açık tahmini 34.7 milyar dolar. Mevcut ekonomi politikaları ve küresel koşullar 2024'te de cari açığın düşmesini sağlayacaktır. Ticaret Bakanlığı'nın 2024'e dair açıkladığı ilk veriler de bu yönde. Ocak 2024'te ihracat yüzde 3.6 artarken, ithalat yüzde 22 geriledi. Ödemeler dengesinin finansman tarafında ise bu yıl portföy yatırımı girişlerinin daha yoğun gerçekleşmesi bekleniyor. Doğrudan yabancı yatırım girişlerinde ise en azından geçen yılki kayıpları telafi etmemiz gerekiyor. Cari açığın finansmanın kalitesini artırmak ve daha kalıcı döviz girişi elde etmek için doğrudan yabancı yatırımlara ihtiyacımız var. Özellikle de verimliliği, ihracatı ve nitelikli istihdamı artırma potansiyeli taşıyanlara.
İŞSİZLİK 2023'Ü TEK HANEDE KAPATTI
TÜİK, 2023 yılına ait son işgücü istatistiklerini de bu hafta yayınladı. Aralık 2023 rakamlarına göre, Türkiye'de işsizlik oranı yüzde 8.8'e geriledi. Bu, Mart 2013'ten bu yana kaydedilen en düşük işsizlik oranı. İşsizliğin bu denli hızlı düşmesi çok beklenen bir durum değildi. OVP'de bile 2023 yıl sonu işsizlik oranı tahmini yüzde 10.1'di. Dış pazarlar ve sıkı para politikasından kaynaklı olarak son dönemde sanayide istihdam kaybı yaşansa da inşaat ve hizmetler sektöründeki istihdam artışları, sanayideki kayıpları telafi ederek işsizlik oranının azalmasını sağladı.
İktisadi faaliyetin yavaşlama ihtimalini hesaba kattığımızda işsizlik oranındaki düşüşün 2024'te uzun soluklu devam etmesi sürpriz olur. Soğuma evresine beklenenden daha düşük bir işsizlik oranı ile girmiş olmamız, sosyo-ekonomik dengeler açısından olumlu bir gelişme.
Salgın döneminden bugüne işsizlik oranı yüzde 14'ten yüzde 8.8'e gerilerken konjontürel gelişmeler, istihdamın yanında oldu. İlk olarak, salgının birinci dalgası sonrasında sanayi üretimi ve ihracat patlama yaşadı. Sanayi üretimi ve ihracattaki rekor artışlar, istihdamı besledi. Ardından turizmdeki canlanma, hizmetler sektöründe yeni iş olanakları ortaya çıkardı. Geçen yıl yaşanan deprem felaketleri sonrasında bölgeye yapılan yatırımlar ve genel olarak kentsel dönüşüm projelerinin hız kazanmasıyla bu sefer inşaat sektöründe kayda değer istihdam artışları gerçekleşti. İstihdam artışını besleyen konjontürel etkiler 2024'te sönümlenebilir. İşsizlik oranını yüzde 8'lerin de aşağısına çekmek istiyorsak, bu sefer yapısal değişimlere yönelmemiz gerekecek.