2022 yılı küresel ekonomi için her yönüyle oldukça zorlayıcıydı. Enerji ve gıda fiyatlarındaki sert yükseliş, enflasyonun son 40 yılın zirvesine tırmanması, yılın ikinci yarısında küresel ticarette trendin negatife dönmesi ve en nihayetinde kaçınılmaz olarak büyümenin yavaşlaması. Gelişen ülkeler bu zorlu ve olumsuz koşullardan daha çok etkilendiler. Fed'in para politikasını beklenenden sert ve hızlı biçimde sıkılaştırması, gelişen ülkeler için ekonomik görünümü daha da zorlaştırdı. Zira, ABD'de artan faizlerle birlikte dolar değer kazandı. Dolar, Fed'in geçmişteki faiz artış döngülerine kıyasla bu sefer daha fazla değerlendi.
Güçlü dolar, gelişen ülkelerde ithal hammaddeden tüketici ürünlerine kadar, birçok kalemin yerli para cinsinden fiyatının artmasına neden olarak enflasyonu besledi. Yüksek Amerikan faizi ve güçlü dolar ikilisi, uluslararası yatırımcıların gelişen ülkelere karşı yatırım iştahının azalması anlamına geliyor.
Gelişen ülkeler, dışarıdan daha az sermaye çekince kamu ve reel sektör yatırımlarını finanse etmekte zorlanmaya başlıyorlar. Yatırımlar yarıda kalınca ve/veya yenileri başlamayınca büyüme hız kaybediyor. Dolar değer kazandığında gelişen ülkelerin dış borç yükü kendi para birimleri cinsinden artıyor. Bu duruma bir de milli gelirdeki düşük artış hızı eklendiği zaman bazı gelişen ülkeler için dış borcu çevirmek zorlaşıyor.
UMUTLAR İKİNCİ YARIDA
2023'ün ilk yarısı için de küresel ekonomik görünüme dair pembe bir tablo ortaya koymak zor. Ancak, küresel koşullarda kısmi gevşemelerin yaşandığı da bir gerçek. Enerji ve gıda fiyatları zirve noktalarından geriledi; artan vaka sayılarına rağmen Pekin hükümeti ekonomiyi açma kararı aldı; küresel tedarik zinciri üzerindeki baskılar azaldı; enflasyon birçok ülkede tepe noktasını gördükten sonra ılımlı bir düşüş trendine girdi. Eğer bu iyileşmelerden geriye dönüş olmazsa, yılın ikinci yarısından itibaren küresel büyüme beklentilerinin hafif de olsa yukarıya doğru revize edilmesini bekleyebiliriz. Yine de küresel ekonomik koşulların ve jeopolitik risklerin oldukça hassas bir buz tabakasının üzerinde dengelenmeye çalışması, iyimser senaryoların sesli olarak konuşulmasını engelliyor. Merkez bankalarının sıkı para politikası adımlar, yılın ilk yarısında iktisadi faaliyetin yavaşlamasına ve işsizlik rakamlarının artmasına neden olabilir. Enflasyondaki düşüşün belirginleşmesiyle birlikte faiz artış döngüsünün ikinci çeyrekte sonlanabileceği tahmin ediliyor. Bu senaryo, yaz aylarından itibaren küresel büyümeye destek sağlayabilir.
MESSİ KUPAYLA BİRLİKTE BÜYÜMEYİ DE HAVAYA KALDIRDI
Batının tüm iki yüzlülüğüne inat Katar, organizasyon kapasitesi açısından üst düzey bir iş çıkararak Dünya Kupası'nı anlının akıyla gerçekleştirdi. Katar 2022, futbol kalitesi, rekabet seviyesi ve sürprizler açısından gelmiş geçmiş en iyi dünya kupalarından biri oldu. Messi son tangosunu kariyerine yakışır biçimde yaparak kupayı havaya kaldırdı. Simon Kuper'in futbolun politika ve kültürle ilişkisini ele aldığı meşhur kitabının başlığında belirtildiği gibi, "Futbol asla sadece futbol değildir." Futbol, ekonomiyle de doğrudan ve dolaylı olarak yoğun etkileşim içerisinde olan bir fenomen. Bunun en yakın örneğini İngiltere'de bu hafta açıklanan kasım ayı büyüme rakamlarında gördük. İngiltere'de kasım ayında büyümenin normalde negatif gelmesi bekleniyordu. Artan faiz oranları, grev dalgası ve enerji piyasasındaki dengesizliklerin hizmetler sektörü başta olmak üzere iktisadi faaliyeti aşağıya çekmesi bekleniyordu. Ancak kasımda aylık bazda büyüme rakamı pozitif geldi. Bu pozitif büyümenin arkasında yatan ana faktör, Dünya Kupası maçlarını izleme bahanesiyle İngilizlerin restoran, kafe ve eğlence mekânları başta olmak üzere hizmetler sektörüne yönelik taleplerini artırmaları oldu. Harry Kane'nin Fransa'ya karşı kaçırdığı penaltı İngilizlerin Dünya Kupası hayallerini bir kez daha suya düşürse de pozitif büyüme oranı belki bir nebze de olsa İngilizleri teselli etmiştir.