Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı hibe paketi salgının başından bu yana devletin verdiği mali desteklerin en anlamlılarından ve işlevsellerinden biri olmaya aday. Yaklaşık 1.4 milyon esnaf ve sanatkâra 3 ila 5 bin TL arasında hibe verilecek. Bazı yaralara merhem olma ve devletin reel sektörün yanında olduğunu göstererek psikolojik destek verme noktasında oldukça değerli bir politika adımı. Tabloda salgının başından 17 Mart 2021'e kadar ülkelerin verdiği toplam mali desteklerin GSYH'ye oranını ve desteklerin kompozisyonunu görebilirsiniz.
Türkiye mali destek oranında yüzde 10 barajını aşan ülkelerden biri. Toplam oran itibarıyla birçok gelişmekte olan ülkenin önünde olsak da ilave kamu harcamaları ve vazgeçilen kamu gelirleri yöntemleriyle verilen desteklerde geride kalmıştık. Hibe desteği bu noktada iyileşme sağlayacak.
BÜTÇENİN HAREKET ALANI
Bütçe açığı ve kamu borç oranı gibi mali göstergelerde G20 ülkeleri içinde iyi durumdayız. Birçok ülkede bütçe açıkları çift haneli rakamlara yaklaşırken, bizde yüzde 3.6. Geçen sene ocak-nisan döneminde kamu bütçesinde 72.8 milyar TL açık varken, bu yılın aynı döneminde 5.9 milyar TL fazla verdik. Kamunun bu gibi zor dönemlerde finansal kaynak oluşturması kolay olmuyor. Vergi gelirlerini bir yere kadar artırabiliyorsunuz. Kamu borçlanması ise eskiye kıyasla zor ve maliyetli. Yüksek enflasyon ve siyasi/jeopolitik risklerden dolayı kamunun borçlanma maliyetleri arttı. Yabancıların hazine tahvillerine ilgisi de azaldı. Gelişmiş ülke merkez bankaları parasal genişlemeyi azaltmaya başladıklarında bizim gibi gelişen ekonomiler finansmana erişimde daha fazla zorlanacaklar. Bütün bu faktörleri dikkate aldığınızda mali disiplini gözetmenin önemini hatırlıyorsunuz. Ancak, yine de özellikle işleri gerileyen reel sektörlere doğrudan ve karşılıksız destek vermek için mali hareket alanını imkânlar ve şartlar dahilinde olabildiğince kullanmaya çalışmalıyız.
KRİPTO PARALARDAKİ DALGALANMA
KRİPTO paralardaki dalgalanma baş döndürücü. 60 bin doların üstünü gören Bitcoin birkaç haftada 35 bin dolara iniverdi. Değerinin hangi temele dayandığı belli olmayan bir finansal enstrümanın lunaparklardaki hızlı trenler gibi bir yukarı bir aşağı hareket etmesi sürpriz değil. Günümüzde kağıt paralar karşılıksız olarak basılıyor. Ama yine de para birimlerinin dalgalanabileceği bandı öngörebiliyorsunuz. Örneğin, euro/dolar paritesinin bir anda 0.5'e inmesi veya 2'ye çıkması olağan değil. Makro göstergeler, politika öngörülebilirliği, bürokratik kapasite, kurumların itibarı, şirketlerin varlıkları, hanelerin birikimleri ve daha nice faktör baz alınarak bir ülkenin parasının ederiyle ilgili üç aşağı beş yukarı bir tahminde bulunabiliyorsunuz. Altın veya hisse senedi için de değerlemeleri belli bir temele oturtabiliyorsunuz. Kriptoda ise durum farklı. Hikâye üzerinden ilerleyen bir piyasada değeri kestirmek çok zor. Bitcoin 25 bin dolara inmez veya 75 bin dolara çıkmaz diyemiyorsunuz. Belki zamanla oturacaktır; ama şu an o noktada değiliz. O zamana kadar da spekülasyon ve manipülasyon üzerinden fiyatlamalar devam edecek.
TEKNOLOJİ SPEKÜLATÖRÜ
Elon Musk spakülatif ve manipülatif hareketlerin başını çekiyor. Musk büyük ihtimalle kendisini 'teknoloji mesihi' olarak görüyor. İlgiden beslenen bir tip. Musk gelecek vaat eden teknolojileri araç olarak kullanarak bir şekilde popülerliğini korumaya çalışan bir imajı çiziyor. Kitleleri etkileme gücünü sosyal medya üzerinden test ediyor. Bundan sonraki kariyerini nasıl devam ettireceğine bir an önce karar verse iyi olur. Gerçek anlamda bir yenilikçi mi olacak yoksa spekülatör mü? Bu kararı verirse, en azından kendisini örnek alıp almamaları noktasında gençlerin kafası netleşir.