Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün'ün talimatıyla TOBB'a bağlı 16 şirketin inceleme kapsamına alınmasını, 4'ünde müfettişlerin çalışmaya başlamasını önemsememiz gerekiyor. Bu denetimin, Başbakan Tayyip Erdoğan'ın, TOBB'a, özellikle Başkan Rifat Hisarcıklıoğlu'na yönelik "istihdamla" ilgili eleştirilere denk gelmesi, "talihsizlik" oldu. Zira, olayın özü yerine "siyasi boyutu" kulislerdeki yorumlara eklendi. Gerekçesi ne olursa olsun, kamusal nitelikteki meslek kuruluşlarının denetimi, demokratik bir ülkenin hassas konuları arasındadır. Bu kuruluşların, yıllık genel kurullarını dayanak gösterip, "Çok aşamalı seçimle geliyoruz. Zaten üyelerimize hesap veriyoruz" demesi günümüz yönetim anlayışı için yeterli ve geçerli değildir.

***
Meslek mensuplarının ortak ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan, hatta özel yasal çerçeveye kavuşturulan tüm baskı ve etki grupları için "hesap verebilirlik" ve "şeffaflık" öncelikli meseledir.
Oda ve borsa başkanlarının gerek yerel düzeydeki siyaseti etkileme gücü gerekse ülke içi ve ülke dışı karar vericilere ulaşma kapasitesi, başkan ve yöneticileri açısından "imtiyaz" olmaktan ziyade, "ek sorumluluk" anlamına gelmektedir. Oysa Türkiye deneyimi, yeri geldiğinde siyasilerle kol kola girebilen, bir partinin uzantısına dönüşebilen meslek örgütlerini "kapalı kutu" yapmış ve "dokunulmaz" kılmıştır.

***
İlginin odaklandığı TOBB, öteden beri en güçlü sivil aktörler arasındadır. 365 oda ve borsası, ülke geneline yaygınlığı, süper mali birikimi, vakıfları, üniversitesi, 16 şirketi ile devasa boyutlara ulaşmıştır. Sadece bu yönüyle bile "dış denetime" tabi tutulması ve sonuçlarının açıklanması hem Başkan Hisarcıklıoğlu ve arkadaşlarının hem de memleketin yararınadır. Bu sayede, Hisarcıklıoğlu 2013'te görevi bıraktığında, yerine gelecek isimler daha dikkatli ve titiz davranmak durumunda kalacaktır.
Esasen, Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu'nun, içinde TOBB'un da bulunduğu bazı meslek kuruluşlarında sonuçlandırdığı inceleme yararlı oldu ama kamuoyu bilgilendirmesi eksik kaldı. Yani Çankaya, yarı resmi kimlik taşıyan bu kuruluşların iç dünyasına girdi lakin tespitlerini tümüyle paylaşmayı uygun görmedi.

***
Bugün, TOBB'un nakit varlığı 2.5 milyar lira. Bu tutara arsalar, şirketler, gelir getirici faaliyetler dahil edildiğinde resim giderek çekici hal almakta. TOBB, organizasyon yapısı ile gerek tabanı gerekse siyasiler için "alternatif istihdam kapısı" olarak da algılanmakta. Başbakan'ın, "Her üyeniz bir işçi alsa işsizlik azalır" çağırısı, TOBB üyeleri bakımından geçerli olsa da bizatihi TOBB'un kurumsal yapısı için geçerli değil. TOBB, o rolü zaten oynamaktadır.

***
Gelelim, denetim meselesine... TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu, her fırsatta "Hesap veremeyen hesap soramaz" dediğine göre, birlik şirketlerindeki incelemeden rahatsız olduğunu söylemeyecektir. İlk beyanları da bu yöndedir. Sanayi Bakanı Nihat Ergün'ün "Denetimdeki ana yaklaşım eğitici olmasıdır" vurgusu, Sanayi Konseyi Toplantısı'nda, "Veremeyecek hesabımız yok" diyen Hisarcıklıoğlu'na, "O zaman endişe etmenizi gerektirecek bir husus yok" mesajı vermesi dikkate değerdir. Ve son nokta şudur:
TOBB başta olmak üzere meslek kuruluşlarının, üyeleri için dahi olsa şirketler kurarak holdingleşmesi, o şirketler yüzünden kendi mensupları ile rekabet görüntüsü bile vermesi makul karşılanamaz. Yapılması gereken, şirketlerin sayısını sınırlamak, hisse oranını sembolik düzeye indirmek, öncü rol tamamlanınca ağır ağabeylikten çıkmaktır! Yoksa, ticaretin içine siyaset girer. Profesyonellik değil, ashap-çavuş ilişkisi galip gelir!