TESEV, gene çok önemli bir çalışma gerçekleştirdi: Anayasa profesörü Ergun Özbudun'un denetimi altında, 13-14 Mart 2009 tarihli Venedik Komisyon raporunu Türkçe'ye tercüme ettirdi. Evvelki gün, TESEV'in Bankalar caddesindeki merkezinde, Özbudun konuyla ilgili bir sunum yaptı. Daha önce de bu hususta bir makale kaleme almıştım. (5 Mayıs 2009) TESEV'deki görüşmeler ışığında ilâve birkaç not yazmak istiyorum.
Raporda, İspanya, Hollanda, Avusturya, Almanya, Norveç, Finlandiya ve İsveç üyelerinin imzaları var. Venedik komisyonu, ya üye devletlerden birinin talebi üzerine, ya da Avrupa Konseyi'nin 3 organından birinin (a-Bakanlar Komitesi, b-Genel Sekreter, c-Parlamenterler Meclisi) müracaatıyla faaliyete geçiyor. Sözünü ettiğimiz rapor, Parlamenterler Meclisi İzleme Komitesi'nin "Türkiye'deki siyasi partilerin yasaklanmasına ilişkin anayasal ve yasal hükümlerin incelenmesini" talep etmesi sonucunda hazırlandı.
Venedik Komisyonu, 2 husus üzerinde duruyor:
1) Bir siyasi parti aleyhine dava açma yetkisinin tek başına bir savcıya verilmesi eleştiriliyor. Meselâ Almanya'da, Federal hükûmet ya da iki Meclis'ten biri dava açılmasını talep edebiliyor. İspanya'da ise, savcılık makamının yanı sıra, dava hükûmet veya parlamentonun inisiyatifiyle gündeme gelebiliyor.
2) Venedik Komisyonu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ile mukayese edildiğinde, partileri daha yüksek seviyede himaye eden kriterler benimsemiş durumda. Meselâ, AİHM, bir partinin toplum projesinin, demokrasinin temel değerleriyle bağdaşmasını şart koşuyor; bu noktada bir aykırılık varsa ve demokrasiye yönelik tehdidin yeterince yakın olduğuna dair inandırıcı kanıtlar mevcutsa, parti kapatılabiliyor. Venedik Komisyonu'na göre ise, partinin kapatılması için, sadece amaçları (hedefler) değil, kullanılan araçların tümünün demokrasiden uzak olması gerekiyor. Bir partinin demokrasiye uymayan görüşlere sahip olması, tek başına, o partinin kapatılması için yeterli sayılmıyor. Kapatma tedbirinin meşru olabilmesi için, ilgili partinin şiddeti bir araç olarak kullanması, ya da kullanılmasını savunması, şiddet eylemi tehdidinde bulunması icap ediyor.
Venedik Komisyonu'nun, -Avrupa Konseyi'nin istişari bir organı olmakla birlikte-, görüşlerinin, AB'nin bütün kurullarının yanı sıra, AİHM üzerinde de büyük ağırlık taşıdığına dikkat çekmek isterim.