İngiltere'de geçen hafta hava takip sisteminde yaşanan arıza nedeniyle sadece bir günde 2 binin üzerinde sefer iptal olunca, dünyada günde kaç uçuş yapıldığına baktım. Çeşitli havacılık istatistik sitelerinin Mayıs 2023 verilerine göre dünyada günde ortalama 100 bin uçuş olduğu tahmin ediliyor. Bunun 90 bini yolcu taşımacılığı yapan ticari seferler, kalanı kargo ve askeri amaçlı uçuşlar. Yine başka bir veriye göre her an havada 1,5 milyonun üzerinde insan var. Rakamlar müthiş, adeta insanoğlu kuş misali deyimini doğrular nitelikte. Ve İngiltere'deki sadece 4-5 saatlik bir arızanın neden dünya çapında bir meseleye dönüştüğünü de açıklıyor. Yani İngiliz basının olayı, 'Bizi dünyaya rezil ettiniz' başlığıyla vermesi boşuna değil.
Türkiye dahil hemen her ülkeden İngiltere'ye uçmaya çalışan her havayolunu, her yolcuyu etkileyen bir krizdi. Kendi düğününü kaçıranlar, çocuklarıyla terminallerde gecelemek zorunda kalan aileler havalimanlarında dramatik görüntülere yol açtı. İlk günkü sefer iptalleri 2 bini aşınca hava trafiğinin normale dönmesi günler sürdü. Ancak bu konuda otoritelerden şu ana kadar tatmin edici bir açıklama gelmedi. Tabi havacılık uzmanlarının bazı tahminleri var. Her bir havayolunun, her bir seferi için verilen uluslararası bir kod var. Bu kodlar ilgili havalimanlarına girilerek uçakların inişi-kalkışı planlanıyor. İddiaya göre bir Fransız havayoluna ait bir uçuşun, kodu yanlış girildi. Ve nedense yanlış kod girilmesi imkânsız olan sistem, bunu kabul etti. Ancak daha sonra söz konusu uçuş tanımlanamadığı için sistem arıza verdi. İlk akla gelen siber saldırı oldu tabi. Otoriteler bunu kesin bir dille reddettiler. Şimdi yanlış kod girilmesi imkânsız sistemde siber saldırı yoksa bu arızanın neden kaynaklandığı araştırılıyor. Ana sistem arızalanınca yedek sistem devreye girdi. Ancak teknik arıza giderilemeyip süresi sadece 4 saat olan yedek sistem de devre dışı kalınca, bu kez uçuşlar elle girilen kodlarla yönetilmeye çalışıldı. Saatte 600 uçuşun planlanabildiği sistem manuel uygulamaya dönünce planlanan uçuş saatte 60'a kadar düştü. Bütün mesele bundan ibaretken dünya çapında takip edilen bir krize dönüştü. Çünkü artık ülkeler, şehirler ve hatta insanlar birbirleriyle işte bu kadar bağlantılı.
Bundan 2 ay kadar önce INBUSINESS Dergisi için yaptığımız röportajda THY Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Bolat, THY'nin hedeflerine ulaşmasında özellikle Avrupa'da havacılık sektöründeki sıkıntıları bir etken olarak dile getirmişti. Bolat'ın bu sözleri ilgimi çekti ve nedenini sordum, "Avrupa havalimanlarındaki grevler, personel sıkıntısı Türkiye'ye olan uçuşlarımızın gecikmesine ve planlarımızın aksamasına neden oluyor" demişti. Geçen hafta yaşanan tam da böyle bir riskin zirvesiydi. Düşünsenize THY'nin İngiltere'ye günde 21 seferi bulunuyor. Bu nereden baksanız 3-4 bin yolcu demek.
İngiltere hava takip sisteminde yaşanan arıza tüm dünyada yakından takip edilen, edilmesi gereken önemli bir konu. Nedeninin ortaya çıkması, başka havalimanlarında benzer arızaların önüne geçilmesi açısından kritik. Bu nedenle havacılığın stratejik büyüme alanlarından biri olduğu Türkiye'de de gelişmelerin hem havalimanları hem de havayolları tarafından yakından takip edildiğine eminim.