Doğduğundan beri yanınızdan ayırmadığınız ve her türlü tehlikeye karşı korumaya çalıştığınız çocuğunuz artık büyüdü ve okula gitmesi mi gerekiyor? Bu durum hem anne-babalar, hem de evden ilk kez uzaklaşacak olan çocuklar için travmatik olabilir. Konunun uzmanları, bu durumu nasıl atlatacağınızdan önce bunun neden olduğu hakkında bilgiler veriyor. Her zaman söylediğim gibi, bir şeyden korunmak için onun neden olduğunu iyi bilmek gerekir. Çocuğun okula karşı direnç göstermesi, okula gitmeye karşı korku geliştirmesi ve okul zamanı yaklaştıkça yoğun kaygı belirtileri göstermesi; okul fobisi olarak tanımlanır. Okul fobisinin altında yatan temel neden, korkudur. Anneden ayrılma, onu kaybediyor olma ve yılladır güvenle yaşadığı evinden uzaklaşma korkuları; okul fobisinin temelinde yatan korkulardır. Tüm bu korkular, ayrılık anksiyetesi olarak isimlendirilir. Konunun detayına inildiğinde çocuğa yansıyan ve onu okuldan uzaklaştıran bu korkuları onun içine ekenin anne-babası olduğu görülüyor. Yani aşırı koruyucu ebeveynlerseniz, okula karşı başta sizin önyargı ve tedirginlikleriniz varsa, çocuğunuza sürekli okulda başına gelebilecek 'felaketlerden' bahsediyorsanız; bu fobinin kaynaklarından biri de sizsiniz demektir. Özgüven eksikliği, aile içi huzursuzluklar, kardeş kıskançlığı, boşanma, performans kaygısı ve travma geçmişi; okul fobisinin sebepleri arasında yer alıyor.
YALNIZ HİSSEDİYOR
Uzmanlar, okul fobisinin tetikleyicileri olduğundan da bahsediyor. Yani fobi gelişmesine sebep haller varsa bile doğru davranışla atlatılabilecekken, hatalı davranışlarla içinden çıkılmaz bir hale getirilebilir. Bu anlamda ilk görev yine anne-babaya düşerken tam bu noktada öğretmenler devreye giriyor. Uzmanlara göre; anne-babanın baskıcı tutum sergilemesi, ailenin ve öğretmenin yüksek beklentisi ve mükemmeliyetçi tutumları, öğretmenin sürekli emir vermesi ve duyarsız olması, çocuğun arkadaş edinmede yetersiz olması, bunun sonucunda okulda yalnız hissetmesi, öğretmenle sorunlar yaşaması, okuldaki etkinliklerin zor gelmesi, ev ödevlerini yapmakta güçlük çekmesi, okulun veya öğretmenin değişmesi, ailede hastalık olması, okulda sınıfa ve arkadaşlarına uyum sağlamakta güçlük çekmesi, okuldaki çocukların kendisiyle dalga geçmesi ve zarar vermesi, fazla şişmanlık veya zayıflık gibi bedensel kusurlarının olması ve bu nedenle diğer çocukların kendisiyle alay etmesi gibi faktörlerin okul fobisini tetiklediği ve okul fobisiyle ilgili şikayetleri artırdığı tespit edilmiştir. Okul fobisi, sanılanın aksine sadece okula başlanan ilk yılda görülmez. Uzmanlar bu duruma 10-11 yaş aralığındaki çocuklarda da sıklıkla rastlandığını söylüyorlar. Bu fobiyi yaşayan çocukların ortak özellikleri incelendiğinde; ilk çocuk, tek çocuk ve öksüz ya da yetim çocukların ağırlıkta olduğu görülüyor. Cinsiyete göre görülme sıklığı incelendiğinde, erkek çocukların kızlara oranla daha fazla okul fobisi yaşadığı da biliniyor.
VAKTİNDE MÜDAHELE ŞARTTIR
Çocuğumun bugün sadece midesi bulanıyor, okula karşı fobisi olduğu anlamına gelmez demeyin. Baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, ateş, hatta bayılma gibi şikayetlere; okul fobisi olan çocuklarda sıklıkla karşılaşılıyor. 'Tamam, bugün okula gitmiyoruz' dediğinizde bu şikayetler azalıyor ve tamamen geçiyorsa dikkat! Bir uzmandan yardım almanız gerekebilir. Bu tip korkular, sanılanın aksine kronikleşebilir. Özellikle ailenin baskıcı ve korkutucu tutum sergilemesi durumu içinden çıkılmaz bir hale sokabilir. Böyle durumlarda fobi belirtilerinin yanına yenileri eklenmeye başlar. Bu durumu yaşayan çocukların çoğu, diğer faaliyetlerden de zevk almamaya başlar. İlerlemesi halinde sosyal fobiye dönüşebilen bu durum, depresyon ve topluma uyum problemi gibi yeni sorunlara gebedir. Vaktinde müdahale edilmesi şarttır.
AİLELER NE YAPMALI ?
Okula ilk kez gidecek olan bir çocuğun bunu istememesi son derece normaldir. Başta sakin olmak ve hemen okul fobisi tanısı koymamak gerekir. Mutlu çocuk istiyorsanız önce sizin mutlu olmanız ve çocuğunuzun etkilendiğini düşündüğünüz ailevi problemlerinizi çözmeye çalışmanız gerekir. Çocuğunuzun korkusunu içine atmaması ve size anlatması için onu cesaretlendirmelisiniz. 'Neden korkuyorsun ki, korkacak ne var?' gibi söylemlerden uzak durmalısınız. Bu tip problemler yaşayan çocukların en çok istedikleri şey, anlaşılıyor olduklarını duymaktır. Korkularını anladığınızı söylemelisiniz. Bu korkuların zamanla geçeceğini, okula neden gitmesi gerektiğini, aynı durumda başka çocukların da olduğunu söylemeniz onlara iyi gelecektir. Bu tip korkuları olan çocuklar için en vahimi, eve döndüklerinde anne-babalarını bulamayacakları korkusudur. Bu yüzden onlara döndüklerinde evde onları bekliyor olacağınızı söylemeniz gerekir.
BUNLARI YAPMAYIN
'Çocuk okula bugün de gitmeyiversin'
Çocuğun her ne yaşıyorsa yaşasın, hangi somatik yakınmaları gösteriyorsa göstersin; okula gitmesi gerekmektedir. Okula gitmediği her geçen gün çocuğun okula dönmesi daha da zorlaşacak, çocuk derslerinden geri kalacak, arkadaşlarından uzak kalacak, bu nedenle okula dönüşü daha da zor olacak, okul fobisi kronikleşerek beraberinde yeni sorunlar getirecektir.
'Bir süre bekleyelim geçer'
Okul fobisi hiçbir zaman bekleyerek geçmez. Zaman geçtikçe okul korkusu kronikleşir. Bu nedenle okul fobisi yaşayan çocukların mümkün olan en kısa sürede okula dönmeleri sağlanmalıdır.
'Çocuğa kızarsam, benden korkar ve okula gider'
Ailelerin okul fobisi olan çocuklarını kızarak, korkutarak okula göndermeleri; korkuların artmasına ve okul fobisinin kronikleşmesine sebep olabilir. Bu nedenle çocukları korkutarak okula göndermek yerine, onların korkularını dinleyip anlamak, ona yalnız olmadığını hissettirmek ve okula gitmenin onun için ne kadar önemli olduğunu anlatıp onu ikna etmek, bu yolla çocuğun okula dönmesini sağlamak en sağlıklısıdır.
'Bayılma, kusma, karın ağrısı, mide ağrısı gibi yakınmalarının fiziksel olduğunu düşünüp medikal destek vermek'
Okul fobisi belirtileri, çocuğun okula gitme zamanından önce ortaya çıkan ve okula gitmediğinde ortadan kaybolan somatik yakınmalardır. Bu belirtiler için ilaç tedavisi uygulamak kesinlikle doğru değildir.
'Okul ve öğretmen değiştirmek'
Okul fobisi nedeniyle okul ve öğretmen değiştirmek doğru değildir çünkü çocuk bu belirtilerini 'ikincil kazançlar' olarak algılayacak ve bu nedenle de okulda arkadaşlarıyla veya herhangi bir problemle karşılaştığında; ağlama, reddetme, hırçınlık yapma ve somatik yakınmalarını kullanarak istediklerini yaptırmaya çalışacaktır. Ağlayarak istediğini yaptıran bir çocuk 'ağlama davranışını' her yerde kullanmaya başlayacaktır. Somatik belirtilerini zor zamanlarda kaçış olarak ortaya koyan çocuk, sağlıklı baş etme mekanizmalarını öğrenemeyecektir.
'Çocuğun numara yaptığını düşünmek'
Okul fobisi belirtileri (karın, mide ve baş ağrısı, kusma, bayılma) somatik yakınmalardır. Çocuk o anda o belirtileri hisseder ve bu belirtilerden gerçek anlamda rahatsızlık duyar.