Prostat, erkek vücudunda en sık sorun oluşturan organlardan biridir. Prostat hastalıkları çoğunlukla 50'li yaşlardan itibaren görülse de bazen genç erkeklerde de sorun yaratabilir. Prostat hastalıklarını kabaca prostat iltihabı, iyi huylu prostat büyümesi ve prostat kanseri olarak sınıflandırabiliriz. Son zamanlarda hastalarımdan prostat ile ilgili çok soru gelmeye başladı. Ben de bu soruları Medistanbul Hastanesi'nden Üroloji uzmanı Op. Dr. M. Yılmaz Salman'a yönelttim...
PROSTATIN FONKSİYONU NEDİR?
Prostat bir salgı bezidir. İdrar torbasının hemen altında, idrar kanalını çepeçevre saran, kabaca kestane büyüklüğünde bir organdır. Asıl fonksiyonu meniyi oluşturan sıvının büyük bir bölümünü salgılamaktır.
PROSTAT BÜYÜMESİ (BPH) NEDİR?
Prostat yaş ile birlikle tüm erkeklerde büyümektedir. Bu organ büyüdükçe idrar kanalını daraltmakta ve idrar akımı ile ilgili sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu belirtiler her zaman prostat büyümesi ile orantılı değildir. Kimi hastada erken dönemde idrar kanalına baskı yaparak belirti verirken, kimi hastada ise çok büyük prostat hacimlerinde bile idrar kanalında ciddi baskı oluşturmadığı için bariz şikayetler ortaya çıkmayabilir. Bu arada iyi huylu prostat büyümesi kanser değildir. Bu ayrımı iyi vurgulamak gerekiyor. Çünkü prostat büyümesi sanki kansere yol açıyor gibi bir düşünce olabiliyor. İki durum birbirinden tamamen farklıdır. Hiç büyümemiş bir prostatta kanser gelişebileceği gibi, devasa boyutlara gelmiş bir prostat, kanser için risk yaratmayabilir. Ancak özellikle ailesinde prostat kanseri olan erkeklerin düzenli olarak üroloji kontrolünde olmasını öneriyoruz.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Prostatın büyümesi ve idrar kanalını daraltması sonucu şu şikayetler ortaya çıkabilmektedir:
İdrar akım şiddetinin azalması
İdrarı başlatmakta güçlük yaşanması
İdrar yaparken kesinti olması
İdrarı tam boşaltamama hissi
İdrarda çatallanma ve gece idrara çıkma
Sık sık idrara çıkma hissi
İdrar kaçırma
Ani sıkışma atakları
TANI NASIL KONULUR?
En önemlisi hastanın şikayetidir. İdrar akımı ile ilgili şikayetlerle başvuran hastada bazı değerlendirmeler yapmak gerekir. Parmakla prostat muayenesi, Prostat Spesifik Antijen (PSA) testi, idrar analizi, Üroflowmetri ve gerekli ise ultrasonografi ile prostat büyümesi tanısı konulabilir. BPH'nin derecesine ve eşlik eden bulgulara göre tedavi şekli değişir, ilaç tedavisi ya da prostat ameliyatına karar verilir.
BÜYÜME NEDEN OLUR?
Prostat yaş ile birlikle tüm erkeklerde büyümektedir. Fakat herkeste aynı oranda büyüme olmadığı için olası başka nedenler de araştırılmaktadır. BPH'da genetik faktörlerin etkili olduğu gösterilmiş, ailesinde BPH öyküsü olanlarda daha sıklıkla görüldüğü ispatlanmıştır. Ayrıca bazı çevresel faktörler ve beslenme ile ilişkisi üzerinde çalışmalar yapılsa da, tatmin edici net sonuçlar alınamamıştır. Özellikle son yıllarda obezite ile BPH arasındaki ilişkiyi göstermeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Buna göre artmış vücut ağırlığı, vücut kitle indeksi ve göbek çevresi ile prostat boyutundaki artışın ilişkili olduğu gösterilmiştir.
TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR?
İdrar böbrekten çıkarak mesaneye, oradan da prostat ile çevrili idrar kanalını geçerek dışarı ulaşmaktadır. İdrar akımındaki herhangi bir zorlanma ya da engel hafiften şiddetliye değişen belirti ve problemlere neden olabilmektedir. Prostat büyümesi durumunda genellikle idrar torbası tam olarak boşaltılamadığından içeride kalan idrar, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarına, idrarda kanamaya, mesane taşlarına ve böbrek fonksiyonlarında kalıcı bozulmaya yol açabilmektedir. Aynı zamanda BPH sebebiyle görülen şikayetler, hastaların hayat kalitesini oldukça düşürmektedir.
HAYVANSAL GIDALARLA BESLENMEK RİSKİ ARTIRIYOR
Prostat büyümesi nasıl önlenir ve nasıl beslenmek gerekir?
Hayvansal gıdalar yerine bitkisel gıdalara ağırlık vermek bu önlemlerden en önemlisi. Bunun dışında çinkodan zengin besinler, özellikle domateste çok bulunan likopen gibi antioksidanlar, kabak çekirdeği, Omega 3 yağ asitleri ve düzenli egzersiz; prostat büyümesi riskini azaltır. Kırmızı et, yağ, karbonhidrat, kümes hayvanları ile beslenmek prostat büyümesi riskini artırır.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Prostat ile ilgili şikayetlerde ilk düzeltilmesi gereken nokta yaşam biçimidir. Sıvı alımının dengelenmesi, tüketilen yiyecek ve içecek türlerinin düzenlenmesi gerekir. Örneğin çok çay ve kahve tüketimi şikayetleri artıracağı için bu tür içecekler belli bir sınırda tutulmalı. Bu şekilde tam rahatlamayan hastalarda medikal tedavi aşamasına geçmek gerekecektir. Medikal tedavi ile şikâyetleri düzelmeyen, mesane taşı, böbrek bozukluğu, idrarda kanama gibi ek şikayetleri olan ya da ciddi anlamda hayat kalitesi düşük olan hastalarda da cerrahi seçenekler düşünülmelidir.
Prostat cerrahisinde lazer yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. GreenLight lazer, thulium lazer, diode lazer ve holmium lazer; BPH cerrahi tedavisinde kullanılan lazer çeşitleridir.
Açık, endoskopik, laparoskopik, robotik gibi çok farklı şekilde prostat operasyonları uygulanabilmektedir. Burada asıl önemli nokta; hastaya uygun olan seçenekleri, hasta ile beraber değerlendirerek karar vermektir. Çünkü her işlemin kendine göre avantajları vardır. Ayrıca, prostat ameliyatı yöntemi belirlemede hastanın yaşı, kullandığı ilaçlar, ek hastalıkları ve prostat büyüklüğü de dikkate alınır.
HASTA AYNI GÜN TABURCU OLUR
Prostat operasyonlarında klasik yaklaşım; idrar kanalından girilerek prostatın endoskopik olarak çıkartılması işlemidir. Bunun için TUR dediğimiz prostatı küçük parçalar halinde keserek dışarı çıkartan cihazlar ya da lazer dediğimiz (Holmium ya da Tulmium) prostatı daha büyük parçalar halinde çıkaran cihazlar kullanılabilir.
Ayrıca anestezi alması riskli olan ya da genç olup da meninin geri kaçması probleminden çekinen hastalarda Rezum denen farklı yöntemler de mevcuttur. Rezum, prostat içerisine sıcak su buharı vererek prostatın küçültülmesi işlemidir. Bu işlem de endoskopik olarak uygulanmaktadır. Lokal anestezi altında yapılabilir. İşlem sadece 8-10 dakika sürmektedir. Hastalar aynı gün evlerine gidebilir.
AMELİYAT SONRASI İDRAR KAÇIRMA RİSKİ ÇOK DÜŞÜK
Prostat büyümesi gençlerde görülür mü?
Nadir de olsa 40-50 yaş arasında da bu şikayetler ile başvuran hastalar oluyor. 40 yaş altında idrar ile ilgili şikayetleri olan erkeklerde ise başka hastalıkların olup olmadığının araştırılması gerekir.
Prostat ameliyatından sonra idrar kaçırma ne kadar görülür?
Prostat büyümesi için yapılan operasyonlarda yaklaşık yüzde 1 oranında izlenirken, prostat kanseri için yapılan operasyonlarda yüzde 10-25 oranlarında izlenebilmektedir.