İstanbul Sanayi Odası'nın ilk kez 1968 yılında 100 Büyük Sanayi Kuruluşu olarak başlattığı ve 43 senedir sürdürmekte olduğu 'Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu' çalışmasının, yeni sonuçları konuşuluyor. Türkiye'nin 2010'da yakaladığı yüzde 8,9'luk büyüme, sanayinin devlerine yansımış. İstanbul Sanayi Odası'nın (İSO) Türkiye'nin en büyüğü sıralamasında yine TÜPRAŞ birinci. İstanbul ve Ankara'nın dışında tam 41 kentin yer aldığı listede, Türkiye'nin 38 kenti ise temsil edilemedi. Ülkenin değişen sermaye yapısının daha net görüldüğü tablo ise "Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu" listesinde Anadolu'nun (Ankara hariç) 245 firma ile temsil edilmesi. Listeye Malatya, Giresun gibi kentlerden firmalar ilk kez girdi. Bu durum da Türkiye'de sermaye dönüşümünün kentlere, tabana yansıyan görüntüsü. Bu yıl listenin başarı çıtasını yükselten kentler ise Manisa, Sakarya, Denizli, Kahramanmaraş ve Karabük oldu.

Bu kentler sıralamada yer alan firma sayılarını artırdılar. Listenin firmalar bağlamında gerilediği kentler ise İzmir, Kayseri, Bursa, Eskişehir, Kocaeli, Konya ve Tekirdağ.
Ege'nin tekstil kenti Denizli'nin krizler nedeniyle son yıllardaki gerileyişi, bu yıl yükselişle farklılaştı. Ekonomi çevreleri, bu değişimin Denizli'nin tekstilde merkezileşmiş yapıdan uzaklaşarak, sektörel çeşitliliğini artırmasıyla geldiğini belirtiyor.
Listede 10 firma ile yer alan Denizli'nin, gerileme dönemi artık kapanmış görünüyor.
Denizli sanayi dallarını çeşitlendirerek, tekstil dışında özellikle metal, gıda ve inşaat alanlarında yoğunlaşınca, yeni firmalar da listeye girmiş oldu. Sonuçta Denizli, hızlı bir gerilemeden sonra, farklılaşmanın önemini anlayarak, kendisini yeniledi.
Kanımca listedeki en dikkat çekici gelişme, Kahramanmaraş'ın istikrarlı, ısrarlı yükselişi. Türkiye'nin bu küçük kenti ilk 500 listesine, tam 7 firmasını sokmayı başardı.
Sakarya'nında 8 firmasını ilk 500'e sokması başarı öyküsüdür.
Adana Türkiye'de yüzde 19.1 işsizlik oranıyla dikkat çeken bir kent.
Ama bu tablo Adana'yı etkilemedi. Adana ilk 500 listesinde, 12 firma ile yer alıyor. Yani Adana sanayideki yerini tüm olumsuzluklara rağmen korumayı başarıyor.
Anadolu'nun parlak şehri Kayseri ise ilk 500 listesinde geçen yıl 14 firma ile temsil edilmişti. Kayseri bu yıl kan kaybetti ve listede 10 firma ile yer aldı.
Türkiye'nin önemli sanayi kenti Bursa, ilerlemese de istikrarını koruyor. Bursa geçtiğimiz yıl, 31 firma ile 500 dev arasında yer almıştı. Bursa'dan bu yıl yine 31 firma listeye girmiş durumda. Ama listeye ilk kez giren firmalar var. Bu tablo, Bursa'nın kendisini koruyabildiğini gösteriyor.
İzmir, ne yazık ki devler listesinde temsil edilen firma sayısı açısından en çok kan kaydeden il konumunda. İzmir, devler listesinde geçen yıl 38 firma ile temsil edilmişti. Bu yıl bu sayı 32 firmaya indi. Bu gerileme 'teşvik uygulamalarına' bağlanıyor. Teşvik uygulamalarında İzmir'e haksızlık edildiği, stratejik konumunun iyi değerlendirilmediği bir gerçek. Manisa'da, organize sanayi bölgelerinde yapılacak bir yatırım için, arsa maliyetinin neredeyse yüzde 70'i devletten destek alırken, İzmir'de bu oran yüzde 20 aşağıda. Teşvik olan yerde büyüme olması ve Manisa'nın ilk 500'e giren firmalar açısından en başarılı performansı göstermesi, olumlu ve doğal bir gelişme. İzmir'in gerilemesiyle, elbette Manisa'nın bu başarısını gölgelemek istemeyiz. Ege'nin tüm kentlerinin başarısı bizi mutlu eder.
İzmir'in gerilemesinde teşvik uygulamalarının rolü çok önemli olsa da, sadece bu neden arkasına sığınmak, özeleştiriden kaçınmak, bir kolaycılık.
Ayrıca bu tabloyu, tek başına bugüne bakarak değerlendirmemek gerekiyor.
Tam 12 yıl geriye gittiğimizde, yani 2000 yılında Türkiye'nin en büyük 500'ü içinde, İzmirli şirketlerin sayısı 54'tü. Bu rakam şimdi 32'ye geriledi. Yani yüzde 30'un üzerinde bir azalma. Bu durumu sadece teşvik uygulamalarıyla izah etmek, kendimizi kandırmak olur.
En doğrusu, bu tablo üzerine sağduyu ile düşünmek. Elbette İSO ilk 500 sanayi sıralamasında, 27 basamak yükselen (133. Sırada) Ahmet Küçükbay başkanlığındaki Orkide Yağları, 5 basamak yükselerek 88'inci sıraya yerleşen Keskinoğlu Şirketler Grubu gibi başarı örnekleri, İzmir için moral oluşturuyor. Dileğimiz bu ve benzeri başarı örneklerinin çoğalmasıdır.