Geçtiğimiz hafta Yargıtay'ın iki ayrı kararı ortaya çıkınca 15 yıl ve 3 bin 600 günü dolduranların kıdem tazminatı almaları tekrar gündeme geldi ve tartışma konusu oldu. Bu hakla ilgili yapılması gerekenleri daha önce bu köşeden anlatmıştık. Fakat tartışmalar ağırlıklı olarak tazminat sonra da çalışılıp çalışılamayacağı konusunda yoğunlaşıyor. Konu anlatılırken bu hak sanki tüm çalışanlara verilmiş gibi bir algı da oluştuğu için bazı yanlış değerlendirmeler yapılabiliyor. Öncelikle çok önemli iki şartı hatırlatmakta fayda görüyoruz. Birincisi; 15 yıl ve 3 bin 600 günü dolduran herkes bu haktan yararlanamıyor. Burada işe giriş tarihi ile ilgili bir sınırlama var. Eğer 8 Eylül 1999 ve öncesinde ilk kez sigortalı olmuşsanız yararlanabiliyorsunuz. Bu tarihte işe giren birisi zaten 15 yılı dolmuş durumda. Bu yüzden yıl şartında bir sorun yok. Bu durumda gün sayısına bakmak gerekiyor. İkincisi önemli detay da, tazminat almak için çalıştığınız şirkette en az bir yıldır çalışıyor olmanız lazım. Şartlar tamamlandığında son iş yerinde yaptığınız bir yıl ve üzerindeki çalışmalara karşılık tazminat alabiliyorsunuz. Bunun için SGK'dan bir yazı alarak işyerinize başvurmanız gerekiyor.
NİYETE BAKMAK LAZIM
Gelelim tazminatı aldıktan sonra çalışma hayatına. Zaten son tartışma da bunun üzerinden yürüyor. Daha önceki yazılarımızda makul bir süreden sonra çalışılabileceğini, bunun bir anayasal hak olduğunu anlatmıştık. Zaten Yargıtay'ın kararında da işçinin çalışabileceği açıkça belirtiliyor. Son Yargıtay kararı ile yeniden çalışmanın önündeki engeller de kalkmış oldu. Yargıtay'dan ikinci çıkan kararda ise tazminat talebi reddediliyor. Sanki iki karar çelişiyormuş gibi görünüyor ama dosyaya iyi bakmak lazım. Reddedilen davada işçi henüz ayrılmadan önce bir başka işyeriyle sözleşme imzalamış. Yani kötü niyetini açıkça belli ediyor. Bu detayı incelemekte ve iyi değerlendirmekte fayda var.
TAZMİNAT HESABI
İşçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücret karşılığında kıdem tazminatı hesaplanıyor. Bir yıldan artan sürelerde günlük ücret hesaplanıp toplama ekleniyor. Brüt ücrete süreklilik arz eden ikramiye, prim, yol yemek, yakacak yardımı gibi parayla ölçülen tüm ödemeler katılıyor. Kıdem tazminatı hesaplanırken yalnız damga vergisi kesintisi yapılıyor. Kıdem tazminatı yüksek maaşlarda tavana göre hesaplanıyor.
ÖRNEK HESAPLAMA
5 yıl 8 ay ve 10 gün hizmeti olan bir işçinin tazminat hesabı şöyle yapılıyor:
İşçinin brüt ücreti:
1.2.73 lira 50 kuruş
Düzenli ayni yardımlar:
226 lira 50 kuruş
Giydirilmiş brüt ücret:
1.500 lira
5 yıllık tazminat:
5X 1.500= 7 bin 500 lira
8 aylık tazminat:
1.500/12X8= 1.000 lira
10 günlük tazminat:
1.500/360X10= 41 lira 60 kuruş
Toplam tazminat:
8 bin 541 lira 60 kuruş
İZİNLER YANMAZ
Bu yıl iznimi kullanamadım, acaba yanar mı? Parasını alabilir miyim? Mustafa ŞAHİN
İş Kanunu'na göre işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. O yüzden iznin yanması söz konusu değil.
İHBAR ÖDENİR
Emekli olduktan sonra çalışıyorum. İşten çıkarırlarsa ihbar ve tazminat alır mıyım? Yasin BAYRAK
Tazminat düzenlemesinde emekli çalışanların bir farkı yok. İşten çıkarıldığınızda diğer çalışanlar gibi hem ihbar hem de kıdem tazminatı alırsınız.
İZİN HAKKINIZ VAR
3 yıldır bir işyerinde çalışıyorum. Bana hiç izin kullandırmadılar. Ne yapabilirim? (İsmi Saklı)
3 yıldır çalıştığınızdan dolayı her yıl için ayrı ayrı 14 gün izin kullanmanız gerekir. İşveren yıllık izin kullandırmıyorsa ALO 170'e hemen bildirin ya da Çalışma İl Müdürlüğü'ne dilekçeyle başvurun.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
05.05.2003'ten bu yana Bağ-Kur'luyum. 1979 doğumluyum. Ne zaman emekli olurum? Süleyman TAŞÇI
9000 prim gün ve 60 yaş ile tam, 5400 prim gün ve 62 yaş ile de kısmi emeklilik şartlarına tabisiniz. Son 3.5 yıl SSK'lı çalışmak kaydı ile SSK'dan 25 yıl, 60 yaş ve 4500 prim günle kısmi, 60 yaş 7000 günle tam emekli olursunuz.
07.07.1994 girişliyim. 2500 günüm var. 05.06.1980 doğumluyum. Ne zaman emekli olurum? Fatma CAN
20 yıl, 51 yaş ve 5750 prim gün şartlarına tabisiniz. 51 yaşınızın dolacağı 05.06.2031 tarihine kadar 5750 günü tamamlayıp emekli olursunuz.
8 Temmuz 1961 doğumluyum. Nisan 2001 tarihinden bu yana sigortalıyım. Yüzde 45 engelli raporum var. Ne zaman emekli olurum? Ahmet ERMİŞ
Yüzde 45 vergi indirimine göre 19 yıl ve 4240 prim gün şartlarına tabisiniz. 19 yıl şartı Nisan 2020'de dolacak. Askerlik yaptıysanız borçlanarak girişi geriye çekebilirsiniz.
18.12.1969 doğumluyum. 1988'de askere gittim. 14.09.1990 tarihinde SSK'lı oldum, arada Bağ- Kur'um var. Şimdi tekrar SSK'lı çalışıyorum. Ne zaman emekli olurum? Sadrettin MAHMUTOĞLU
Son 3.5 yılı SSK'lı olarak çalışmaya devam edin. 25 yıl 52 yaş ve 5525 gün şartınız var. Eğer 10 ay askerlik borçlanması yaparsanız 51 yaşında 2020'de emekli olursunuz.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Sorularınızı bizesorun@ sabah.com.tr ve faruk.erdem@sabah.com. tr adresine gönderebilirsiniz. Ayrıca bize Twitter'dan @farukerdem adresinden ulaşabilirsiniz.