Bu yıl turizm sektörü zor bir dönemden geçiyor. Özellikle Rus turist sayısındaki azalış İran ve diğer Ortadoğu ülkelerinden gelenlerle kapatılmaya çalışılıyor. Sektördeki sıkıntı, haliyle çalışanlara da yansıdığı için istihdam artışı geçen yıllara göre bir miktar yavaşladı. Tüm mevsimlikler gibi turizm çalışanları da belli dönemde iş sahibi oluyor ve sezon bitiminde de büyük kısmı "işsiz" kalıyor. Biliyorsunuz işten ayrılanların kıdem tazminatı, ihbar ve işsizlik maaşı gibi hakları var. Fakat bu durum mevsimlik işçilerde biraz farklı uygulanıyor…
ÜCRETSİZ İZİN GİBİ…
Turizm çalışanları sezonluk olduğu için 'belli süreli' sözleşmelerle çalışıyor. Bu sürenin bitiminde iş akitlerinin feshedilmesiyle işsiz maaşını hak ediyorlar. 4447 Sayılı Kanun'un 51. maddesi bunu düzenliyor. Bu yüzden sözleşme bitiminde mutlaka işsizlik maaşına başvurun. Burada işsizlik maaşının diğer kuralları da önemli. Son 120 günde primlerinin ödenmesi ve son üç yılda en az 600 gün sigortalı olup işsizlik priminin de yatırılmış olması şartı var. Turizm çalışanlarının elini kolunu bağlayan durum ise sözleşmenin askıya alınması. Genelde iş sözleşmeleri belli süreli yapılsa da, sezon bitiminde sözleşme askıya alınıyor. Bir nevi 'ücretsiz izne' ayırma durumu oluyor. Dolayısıyla bu durum çalışanın işsizlik maaşı almasını engelliyor. Sözleşme askıya alındığında yeni sezonda işçinin tekrar işe başlaması gerekiyor.
TAZMİNAT NASIL HESAPLANIR
Kıdem tazminatı da yine belli sürelilerde sıkıntıya yol açıyor. Bir yıl kuralı bulunduğu için daha kısa süre çalışanlar kıdem tazminatı alamıyor. Yani tek sezonluk bir sözleşme yapanlar maalesef bu haktan yararlanamıyor. Yalnız Yargıtay'ın bazı kararları gereği toplamda bir yılı geçenlerin kıdem tazminatı alabildiği görülüyor. Yani üç sezon anlaşan bir işçi toplamda 15 ay çalıştığı için bir yılı geçip kıdem tazminatı alabiliyor. Böyle bir durumda peş peşe sözleşme yenilendiği için çalışan süresiz sözleşmesi olan işçiler gibi değerlendiriliyor.
SORUNLARI NELER?
Bir kısmının hiç sigortası yapılmıyor.
Sezonluk sigortalarda prim az yatırıldığı için çalışan emeklilik için yeterli süre kazanamıyor.
Çalışma saatleri genelde yasanın emrettiğinden daha çok olmasına rağmen mesai alamıyorlar.
Dinlenme saatleri de yasaya uygun olmuyor.
Kıdem ve tazminat alamıyorlar.
Belli şartlarda işsizlik maaşı da verilmiyor.
1 seneyi dolduramadıklarından yıllık izin hakları olmuyor.
KAZANÇ ETKİLİYOR
01.09.1970 doğumluyum. 01.04.1987 işe giriş tarihim. Primim tamam. 'Çok prim maaşı düşürür' diyorlar. Ne yapmak lazım? Osman UZUN
Yaşı bekleyenler, çalışırken eğer asgari ücretten prim yatırmaya devam ederlerse ileride maaşları düşebilir. Eğer brüt 3 bin lira ve üzeri bir kazancınız olursa maaşınız artacaktır.
YAŞ ŞARTI KALKMIYOR
02.04.1973 doğumluyum, 18.01.1995 sigorta girişim var. 22.08. 1995'de askere gittim. Borçlanma yapabilir miyim? 'Yaş bekleme kalkacak' diyorlar doğru mu? Ahmet SOLAK
Askerlik sigortadan sonra olduğu için borçlanma yaşınızı geri çekmez. Yaş şartı kalkıyor diye bir yenilik yok. Sadece yaşı bekleyenler için kanun teklifi verildi.
SAĞLIK DEVAM EDİYOR
27.07.2000'de işe başladım. İşten çıkartılıyorum. İşsizlik maaşı sırasında primim yatırılıyor mu? Safiye AKKURT
Üç çocuğa kadar çalışmadığınız süreler için borçlanma yapabilirsiniz. İşsizlik maaşı alırken emeklilik priminiz yatırılmıyor sağlıktan yararlanıyorsunuz. Bu sürede isteğe bağlı sigorta yapabilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
19.10.1972 doğumluyum. 12.12.1989 sigorta başlangıcım. 900 gün primim var. 2 doğum yaptım. Doğum borçlanması yaptığım takdirde ne zaman emekli olabilirim? Çiğdem ALAGÖZ
46 yaş ve 5375 gün ve 20 yıl şartlarına tabisiniz. İki çocuğu borçlansanız da 1440 gün kazanırsınız ama yetmez. Kısmi emeklilik için en az 3600 gün gerekiyor.
1971 doğumluyum. 22.07.1993 sigorta girişliyim 7675 gün primim var. Ne zaman emekli olurum? Yaşar AKTAŞ
54 yaş 5675 gün ve 25 yıl şartlarınız var. Priminiz tamam, yılınız 2018'de dolacak. 54 yaşınızın tamamlanacağı 2025 yılında emekli olursunuz.
27.04.1970 doğumluyum. Kasım 1988 sigorta başlangıcım, 4000 gün primim var. Askerliği ödememin ne faydası olur? Fatih SARI
25 yıl 51 yaş 5450 gün şartlarınız var. Eğer askerlik Kasım 1988'den önce ise 6 ay borçlanarak yaş şartı 50'ye prim şartı 5375'e düşer.
15.04.1989 tarihinde işe başladım. 26.04.1971 doğumluyum. 4865 primim var. Ne zaman emekli olurum? Yasin KARA
25 yıl, 51 yaş, 5450 prim gün şartlarınız var. 585 gün daha ödemeniz durumunda prim tamamlanıyor. Ancak 51 yaşınız 2022'de dolacağından emeklilik tarihi 26.04.2022 olacak.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Sorularınızı bizesorun@ sabah.com.tr ve faruk. erdem@sabah.com.tr adresine gönderebilirsiniz. Ayrıca bize Twitter'dan @farukerdem adresinden ulaşabilirsiniz.