Yarın 14 Mayıs... Siyasi tarihe, beyaz ihtilal olarak geçen ve siyasette yeni bir çağın başlangıcı sayılan, 1950 seçimlerinin yıldönümü.
Acı ama gerçek... "Türk demokrasisinin kara deliği" de diyebiliriz:
1950'de gerçekleşen, büyük değişimi içine sindiremeyen önemli bir kesim mevcut...
Seçkinler sınıfı... Halka tepeden bakanlar.



Günümüzde, "Beyaz Türk" olarak tanımlanıyorlar. Kibirliler... "Profesörün, mühendisin, mankenin, doktorun oyu ile köydeki sarı çizmeli Mehmet Ağa'nın oyu bir mi?" diyenler.
Sistemin gizli efendileri.
Adnan Menderes ve bakanlar idam edilince bayram yapanlar... 12 Mart 1971 Muhtırası'na alkış tutanlar... 12 Eylül 1980 öncesi, "Paşam, daha ne duruyorsunuz? Darbe yapın" diyerek Genelkurmay'ın kapısını aşındıranlar.
Evet... Acı ama gerçek... Bu kafadakiler, hâlâ aramızdalar. "Yalan" diyen parmağını kaldırsın.

***

Yüksek enflasyon
Siyasi parti enflasyonu... Yeni bir şey değil... Dün vardı, bugün de var.
1946 ile 1950 arasında, dokuz siyasi parti kurulduğunu biliyor muydunuz?
14 Mayıs 1950 seçimlerine gidilirken... Siyasi yaşamda tam 11 parti vardı:
Cumhuriyet Halk Partisi... Demokrat Parti... Millet Partisi... Milli Kalkınma Partisi... Sosyal Adalet Partisi... Türkiye İşçi ve Çiftçi Partisi... Türk Muhafazakâr Partisi... Türkiye Sosyalist Partisi... Türk Sosyal Demokrat Partisi...



Türk Yükselme Partisi...
Yalnız Vatan İçin Partisi.
Ama... 1950 seçimlerine sadece 3 parti katıldı:
Cumhuriyet Halk Partisi... Demokrat Parti... Millet Partisi.
Ya diğerleri...
Tabela partileri olarak kaldılar.
Günümüzde sayıları, 100'ün üzerinde.
Bir Türkiye gerçeği... Siyasi partiler mezarlığı, Karacaahmet gibi.

***

Tarihi tebliğ
Seçimden iki gün sonra... 16 Mayıs 1950.
CHP Genel Başkanvekili Hilmi Uran, partisinin il başkanlarına tebliğ yayımladı:
"Partimiz son Büyük Millet Meclisi seçimlerini ve bunun tabii neticesi olarak iktidarı kaybetmiştir."
"Tarihi tebliğ" dememizin nedeni var.
Türk siyasetinde...
Maalesef... Seçimde sırtı gelenin, yenilgiyi, kaybı kabullenme geleneği yoktur.
Seçimi kaybettiği halde, "Estek/köstek... Seçimin kazananı benim partim" diyen ise... Çoktur.
CHP'nin ağır topu Hilmi Uran'ın, "Kaybettik" demesi... Önemli olay.

***

Büyük göç
1950 seçimlerinde...
Sivas'ın milletvekili sayısı 12. Bugün ise 5.
Trabzon... 12 milletvekiline sahipti. Bugün, yarısını çıkarıyor... 6.
Kastamonu... 10 milletvekili varken... Bugün 3 milletvekiliyle temsil ediliyor.
Malatya... Milletvekili sayısı 11'den 6'ya düştü.
Tokat... 9 milletvekili bulunurken, bugün 5 vekil seçebiliyor.
Ve İstanbul... Göç deposu... 1950'de, 27 milletvekili çıkaran İstanbul, son seçimde Meclis'e, 96 milletvekili gönderdi.
2023 seçimlerinde ise 98 milletvekili gönderecek.
İşte, Doğu'dan Batı'ya göçün somut göstergesi.
Göç devam ediyor... İzmir'e göç... Ankara'ya göç... Tabii en çok da, taşı toprağı altın İstanbul'a göç.

***

Dikkat! Dikkat!
Seçime katılma oranları... 14 Mayıs 1950 seçimlerinin şampiyonu Amasya... Yüzde 96.9 katılım.
Yollar toz, toprak... Araç sayısı sınırlı... Buna rağmen... Seçmenin neredeyse tamamı sandığa koşmuş.
Katılımın en yüksek olduğu (hepsi de yüzde 90'ın üzerinde) 10 il: Amasya... Samsun... Bilecik... Çorum... Sinop... Balıkesir... Tekirdağ... Ağrı... Sivas... Yozgat.
Dikkatinizi çekerim...
Seçime katılımın en yüksek olduğu iller arasında İstanbul yok, Ankara ve İzmir de.

***

Bize ilginç geldi
Aday listelerini incelerken bir husus dikkatimizi çekti... Paylaşalım.
14 Mayıs 1950 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nin aday gösterdiği vali ve kaymakam sayısı... 24.
Demokrat Parti adayları arasındaki vali ve kaymakam ise 5.
Neredeyse 5'te biri.
Nasıl? İlginç değil mi?

***

Devlet adamlığı
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü... Başbakan Şemsettin Günaltay.
Meclis'te... Hükümet programı müzakere ediliyor.
24 Ocak 1949... Kürsüde muhalefet (Demokrat Parti) milletvekili... Adnan Menderes.
Pek çok konuda CHP'yi eleştiriyor... Bir konu hariç:
Dış politika.
İşte Menderes'in sözleri:



- Bu hususta iktidar ile aramızda esaslı bir görüş farkı yoktur... Esasen ana hatları itibarıyla dış politikamız milli bir politika haline gelmiştir.
Ve... Yıl 1959... İktidar ile muhalefet ilişkilerinin gergin olduğu bir dönem.
Şubat... Başbakan Menderes, İngiltere'ye gidiyor. Muhalefet lideri İnönü, seyahat öncesi Menderes'e mesaj gönderiyor:
- Başbakan'ın İngiltere'de olduğu sürece muhalefet görevini askıya alıyoruz...
Türkiye'nin desteği Sayın Başbakan'ın arkasındadır.
Sonra... Londra yakınlarında uçak kazası... Menderes yaralanıyor.
İngiltere'de tedavi... İstanbul'da dinlenme... Ve Başbakan, trenle, Ankara'ya geliyor.
Ankara Garı'nda... Başbakan Menderes'i karşılayanların başında kim var dersiniz?
Ana muhalefet partisi CHP Genel Başkanı İsmet İnönü.