Dün İsviçre bankası UBS'in raporu dikkati çekti. 2024 Küresel Servet Raporu'na göre Türkiye, kişisel servet artışında ilk sırada. TL cinsinden büyüme yüzde 157.78. Dolar cinsinden yüzde 63.2. Önümüzdeki beş yıl içinde Türkiye'deki dolar cinsinden milyoner sayısının yüzde 43 oranında artması bekleniyor. 2028'e kadar 90 bine yaklaşacak. Düşünsenize, Türkiye'de en zengin yüzde 1'lik kesim ülkedeki servetin yüzde 40'ını alıyor. Gelir dağılımı eşitsizliğinde ciddi bozulma var.
Kabul ediyorum, zor zamanlardan geçildi, geçiliyor. Pandemi bitti, yanı başımızda savaş oldu, ardından küresel enflasyon tırmandı. O bitmeden Asrın Felaketi'ni yaşadık. Sonrasında para politikasında yeni bir aşamaya geçtik. Bu süreçte hep birileri kazanmaya devam etti.
Zaten öyledir…
Kriz dönemleri finansal avantajı olanlar için fırsattır. Özellikle yüksek enflasyon dar gelirli, emekli, asgari ücretlinin cebindeki parayı günden güne eritirken, parası olanlar yüksek faizden kazanır. Dövizden de borsadan da paralarını katlar… Hatta düşen ev ve araba fiyatını ilerisi için fırsata çevirir.

***

Şu anda da böyle bir durum yaşanıyor.
Amma…
Kamu otoritesi çeşitli politikalarla gelirin dağılımında adaleti sağlayabilir.
Mesela ne yapabilir?
Genellikle devletlerin bu sorunu çözmek için uyguladığı politikaların başında maliye politikaları gelir. Kamu, vergiler ve kamu harcamaları ile gelirin yeniden dağıtılmasını sağlayabilir. Zengin kesimden, orta ve düşük gelirli kesime doğru transfer gelir dağılımındaki adaletsizliği azaltır.
Maliye'nin önündeki vergi paketi bu açıdan bir fırsattır.
Ne için mi?
Zenginin de fakirin de, işçinin de patronun da aynı oranda ödediği dolaylı vergiler yerine dolaysız vergilerin gündeme gelmesi için… Ücretini alır almaz gelir vergisini ödeyen işçiler yerine patrondan vergi almak için… Kriz ortamında enflasyonu tetikleyen yüksek karların vergisini toplamak için…

***

Fakat duyuyorum ki, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın hazırladığı paket kırpılıyor.
Örneğin, lüks içinde yaşayıp gelirini gizleyenlerin peşine düşülecekti. Adil vergi sistemi için en önemli maddelerden biriydi. Gelir ve harcama tutarları arasında yüzde 20'den fazla uyumsuzluk saptanan mükelleflerden detaylı bilgi talep edilecekti. Seyahatler, lüks otel giderleri gibi yüksek harcamalarını nasıl karşıladıklarını açıklamak zorunda kalacaklardı. Açıklayamazlarsa Maliye yakalarına yapışacaktı. Tapuda milyonluk evlerin rayicinin düşük gösterilerek devletin kasasına el uzatılması engellenecekti. Birden fazla evi olanlardan ekstra vergi alınması maddesiyle kiralamadan boş tutulan evler sorunu çözülecekti.
Fakat bu ve bunun gibi maddelerin taslaktan çıkarıldığını duyuyoruz.
Vergi düzenlemesi Meclis'e kaç maddeyle gelebilecek, bilmiyorum.
Umarım, Maliye iş dünyası lobilerine boyun eğmez de kârdan, ranttan daha fazla vergi alınan, az kazananın az, çok kazanın çok vergi ödediği bir düzene geçebilir.