Genelde zor bir durumla karşılaştığımızda kullanırız "Şimdi ayvayı yedik" terimini... Bir rivayete göre, eski zamanlardan birinde girdiği evde çalacak bir şey bulamayan hırsız, o hırsla dolapta bulduğu ayvaları yer ve tam o sırada da polisler tarafından yakalanır.
Çıkarıldığı mahkemede hiçbir şey çalmadığı için suçsuz olduğunu savunsa da hakim onu suçlu bulup hırsızlık suçuna denk olan cezayı verir ve ekler, "Eğer ayvayı yememiş olsan, hırsızlık eylemi gerçekleşmemiş olduğundan daha küçük bir ceza alabilirdin, ancak ayvayı yedin!" der. O gün bugündür büyük bir hata yapıldığında veya zor bir durumla karşı karşıya kalındığında bu deyim kullanılır.
Bu arada söylemeden geçmeyeyim; çiğnemedeki zorluğunun yanı sıra, yutulduktan sonra yemek borusu-mide arasındaki yolculuğu da hayli sıkıntılıdır ayvanın. Yani mecazi anlamının yanı sıra, fiilen yapılan eylemin zorluğu sebebiyle de bu anlam yüklenmiş olabilir bu deyime...
YEMEKLERE KATILAN LEZZET
Ayva sadece meyve olarak yenmiyor, pek çok yemeğe de lezzet katan bir unsur olarak Türk mutfağında fazlasıyla tercih edilmiş. Örneğin, İstanbul'un fethi sonrasındaki Osmanlı saray mutfağında meyve ile etin beraber kullanıldığı tariflerin fazlalığı azımsanmayacak kadar çok. Bunlardan pek çoğu da ayvanın da sıkça kullanıldığı yemekler...
Ancak maalesef tarifler, halk arasında doğru ve standart ölçülerle aktarılamadığından pek rağbet görmüyorlar. Bugün size, unutulmaya yüz tutmuş bu tarifleri yorumlayarak, tıpkı o günlerdeki lezzetlere yakın bir kuzu güveç tarifi veriyorum. İçinde ayva da olsa, kolayca ve afiyetle yemeniz dileğiyle...
Ayvalı kuzu kol
1,5 kiloluk kuzu kol
1 kaşık tereyağı
4 kaşık zeytinyağı
2 kaşık nar ekşisi
1 kaşık süzme bal
Yarım su bardağı taze sıkılmış nar suyu
250 gr kuzu kıyma
6-7 adet kuru kayısı
30 gr çiğ badem içi
3 adet ayva
Yarım kaşık buğday nişastası
200 gr kuru siyah mürdüm eriği
500 ml sıcak su
1 su bardağı haşlanmış nohut
YAPILIŞI:
Öncelikle kuzu kolun üzerindeki (varsa) kalın yağ tabakasının sert kısımlarını ayıklayın veya kasabınızdan sizin için hazırlamasını isteyin. Etinizin üzerine çok derin olmayan çizikler atın. Biraz zeytinyağı, tuz ve karabiber ile hazırlayacağınız marine ile etinize masaj yapın.
Zeytinyağını tencereye koyun. Yağ kızdığında tereyağı da ekleyip, kuzu kol parçalarının her iki tarafını da 3-4 dakika karamelize olana kadar pişirin. Bu arada siyah mürdüm eriklerinin çekirdeklerini çıkarın. 500 ml sıcak su yardımıyla mutfak robotundan çekerek püre haline getirin. İçine bal, nar suyu, nar ekşisi ilave edip ocakta kaynatın. Bu karışımı etlerin üzerine dökün ve kısık ateşte etler kemiklerinden ayrılana kadar yavaş yavaş pişirin.
Kıymayı sade olarak yoğurun ve minik yuvarlaklar yaptıktan sonra pişen etlerin içine yerleştirin. Kuru kayısı, badem ve nohutu da tencereye ekleyin. Soyduktan sonra küpler halinde doğradığınız ayvaları da ilave edin. Nişastayı biraz sulandırıp etler parçalanmadan dikkatlice tencerede karıştırın. Meyveler pişince altını kapatıp biraz dinlendirin. Yemeğiniz servise hazır.