Otururken, yatarken, yürürken dünya sürekli, son hızla dönüyor onlar için! Yürümekte, konuşmakta hatta anlamakta güçlük çekiyorlar. Hem iç kulaktaki kristalden kaynaklanan 'fiziki' olanı var, hem de kaygı bozukluğunun neden olduğu psikolojik türü... Her iki türünü de bugünün stresli ve hızlı yaşam döngüsü tetikliyor. Son dönem bir salgın gibi tırmanışa geçen vertigo rahatsızlığına ilişkin her detayı uzmanlarla konuştuk...
Son dönemde hızla, hatta virüs hızıyla artıyor diyor uzmanlar... Stres, gece hayatının getirdiği uykusuzluk, hızlı bir yaşam tarzı tetikliyor... Rahatsızlığın adı vertigo. Aslında bu tabir her türlü baş dönmesi için kullanılıyor. Ama bahsettiğimiz vertigo, kulak kristalinin kaymasından kaynaklanıyor. Vertigo hastaları baş dönmesine bağlı olarak dengelerini yitiriyor, yürüyemez hale geliyor. Otursalar, yatsalar bile, şarkıdaki gibi 'dünya dönüyor' sürekli... Algı bozukluğu, bulanık görme, konuşmada zorluk gibi etkileri de var. İşin ilginci, uzmanların 'yalancı vertigo' diye kodladığı bir de bu rahatsızlığın psikolojik olanı var. Yani fiziksel bir belirti olmasa da kişi aynı etkileri, sendromları hissedebiliyor... Dengesini kaybedebiliyor. Yani durum epey yaygın ve karışık. İşin uzmanlarına vertigonun ne olduğunu, daha çok kimlerde göründüğünü ve neden yaygınlaştığını konuştuk...
Vertigoyu nasıl tanımlarsınız? Nasıl bir rahatsızlık? Kendi içinde hangi türleri var?
Vertigo aslında baş dönmesini ifade eden bir belirtidir. Baş dönmesinin en sık nedeni olan kulak kristali hastalığı halk arasında vertigo olarak bilinir. Ve vertigo hastalığı dendiğinde de akla bu gelir. Vertigo denirken vertigo hastalığı yani kulak kristali kayması durumunu ifade edeceğim.
Kulak kristalinin kayması, yani vertigo hastalığı iç kulakla ilgili bir problemin neden olduğu bir vertigo türüdür. Bu yaygın bir durumdur ve yatakta dönme, başı geriye yatırma veya yukarı bakma gibi baş pozisyonundaki değişikliklerle tetiklenen kısa süreli baş dönmesi veya dönme nöbetleri ile karakterizedir. Semptomlar genellikle kısa sürelidir ve Epley manevrası gibi çeşitli fizik tedavi egzersizleriyle tedavi edilebilir. Uzun vadeli ciddi sonuçları yoktur, günlük yaşamı bozabilir.
Son dönem hem gözlemlerimiz hem de uzmanlardan duyduğumuza göre vertigo vakalarında artış var. Siz ne düşünüyorsunuz bu konuda, neler tetikliyor vertigoyu?
Bunda en önemli nedenlerin başında değişen yaşam tarzları geliyor. Her ne kadar bilimsel olarak daha sık görüldüğü ile ilgil bir verimiz olmasa da kişisel olarak poliklinik başvurularında artış olduğu gözlemimi paylaşabilirim. Uyku, fiziksel yorgunluk, alkol tüketimi, susuzluk, duygusal yorgunluk yani stres en önemli tetikleyicilerden. Virüs hastalıkları da hem kulak kristali kaymasına hem de diğer baş dönmesi hastalıklarına neden olabilir. Son altı ayda virüs enfeksiyonları sıklığında artış olduğu için de bir artış olabileceğini düşünüyorum.
AĞIR DURUMLARDA KONUŞMAK BİLE YASAKLANMALIDIR!
"Hastanın tansiyonu da varsa tuza, kolesterolü varsa yağ tüketimine dikkat etmeli. Alkol, kafein ve tütünden uzak durmalı. Sert gıdalardan uzak durulmalı çünkü çiğneme esnasında baş çok sarsılırsa vertigoyu tetikliyebilir. Her türlü spor faaliyeti kesinlikle yasak. Uyku esnasında yatakta ne tarafa rahat ediyorsa o tarafa dönerek uyumalı. Gereksiz yere baş sağa, sola, yukarı, aşağı hareket ettirilmemelidir. Sedatifbir yaşam tarzı tavsiye edilir. En azından bir süre için hastaya hiçbir fiziksel aktivite yapmamasını, 80 yaşında bir ihtiyar gibi sadece oturmasını tavsiye ediyorum. TV'de tartışma programı izlemek, cep telofonuna bakmak, insanlarla fazla konuşmak dahi yasaklanmalıdır. Tam istirahat tedavide önemlidir. Tedavi edilmezse işin sonu tekerli sandalye bile olabilir!"
TEDAVİ SÜRECİ NASIL İŞLİYOR?
"Kulak kristalinin kayması, yani vertigo hastalığının tedavisi bu hastalığın tanısının konması ile başlar. Basit ve yaygın görülen çeşidi için basit baş dönmesi muayenesiyle tanınabilir. Tanın daha komplike olduğu durumlarda ileri baş dönmesi testlerinin yapılması gereklidir. Tanı konduktan sonra tedaviden bir kaç baş ve vücut hareketini içeren manevralar kullanılır. Bazen bu manevralara ek olarak ilaç tedavisi veya egzersizler de önerilir. Bu tedavilerle hastalık iyileşir. Ama iyileşmeye rağmen daha önce bu hastalığı geçirmiş kişilerde hastalık kolayca tekrar edebilir. Bu tekrarlara da uyku, fiziksel yorgunluk, alkol tüketimi, susuzluk, duygusal yorgunluk yani stres, kafa travması neden olur. Bu tetikleyicilere dikkat ederek hiç hastalığı tekrar etmeyen pek çok hastamız da var, onlarca kez baş dönmesi atakları olan hastalarımız da." (Aktaran: Yrd. Doç. Dr. Necati Enver)
KULAK KRİSTALİ NEDİR?
"Kulak kristalleri, iç kulakta bulunan, tıp dilinde otolit olarak tanımlanan ve kalsiyum karbonat içerikli sıvı yapılardır. İç kulak; salyangoz, yarım daire kanalları ve denge organlarının bulunduğu üç ana bölümden oluşur. Kulak kristalleri, iç kulaktaki denge organlarının konumlandığı bölüm içerisinde hareketsiz olarak bulunur. İnsanların, denge kurmasında etkileri büyüktür. Kaymaları durumunda vertigo rahatsızlığı görülür."
Bir de psikolojik vertigo var
ZİHNİ HIZLI ÇALIŞANLAR TEHLİKEDE!
"Danışan eğer fiziksel bir nedenden başvuruyorsa, fiziksel bir muayeneden geçmesini isteriz. Psikolojideki tabirle, A tipi insanların en genel özelliği aşırı sabırsız tez canlı olmalarıdır. Bu özelliklerinden dolayı da kaygı bozuklukları yaşamaya stres yaşamaya yatkındırlar.Hatta yapılan bir araştırmaya göre a tipi insanların daha fazla kalp krizi geçirdiği saptanmıştır. Bu özellikler kişilerin genel duygu düzeyini artırıyor. Zihin aktiviteleri normalde daha fazla oluyor ve bu da baş dönmesi gibi fiziksel belirtileri ortaya çıkarıyor. Psikolojik kaynaklı bu baş dönmeleri de fobik vertigonun daha sık görülmesine neden oluyor."
NEDENİ KAYGI BOZUKLUĞU
"Fiziksel belirti vermeyen vertigoya yalancı vertigo ya da fobik vertigo denir. Fobik vertigo yaşayan kişiler başı döneceğinden korkarlar ve bu korku baş dönmesi ve sersemliğe neden olur. Normal vertigo orta kulaktaki kristallerle alakalı ortaya çıkarken fobik vertigo ise korku ve kaygı kaynaklı oluşur. Bu tür vertigo son dönem kaygı bozukluklarının son dönemde artmasına bağlı olarak görülmektedir. Son zamanlarda artan kaygı bozuklukları kişilerin yaşam döngüsünü bozmakta ve uyku sorunları gibi sorunlara da neden olmaktadır. Fobik vertigo yaşayan kişiler uyurken daha çok baş dönmeleri olduğunu ifade etmektedir." (Aktaran: Uzm. Psikolog Ayhan ALTAŞ)
BESLENME ÖNERİLERİ
"Bir tür iç kulak bozukluğu olan kulak kristali hastalığını önlediği gösterilen belirli bir gıda yoktur. Ama meyveler, sebzeler, kepekli tahıllar ve yağsız protein açısından zengin olan sağlıklı ve dengeli bir diyet, genel sağlığı iyilik halini destekleyebilir ve bu da iç kulak sorunlarına yakalanma riskini azaltabilir. Bol su tüketmek ve kafein, alkol ve tuzlu yiyeceklerden kaçınmak da önemlidir, çünkü bunlar vertigo semptomlarını şiddetlendirebilir. Kişiselleştirilmiş öneriler için doktorunuzla konuşmak en iyisidir." (Aktaran: Yrd. Doç. Necati Enver)
