Eksen anlamına gelen AXE(AKS) tıpta karşımıza fazlasıyla çıkan ve bir sürü insanın bildiği terimlerden biridir. Bu denli bilinmesiyle birlikte insanlar AXE hakkında birçok soru sormaktadır ve cevap aramaktadır. Peki gözde AXE nedir? Bu soruya yanıt ararken aklımıza göz muayenesinde ve reçetesinde AXE(AKS) değeri ne demektir ve kaç olmalıdır gibi sorular da belirmektedir. Birçok insanın merak ettiği ve en çok sorulan sorulardan birileri olan bu sorulara, sizler için yanıt bulduğumuz yazımızı okumak için aşağı ininiz.
AXE veya AKS Latince kökenli bir terimdir. Etimolojik olarak incelendiğinde ''eksen'' olarak bilinen sözcükten türetilmiş ve Fransızca AXE sözcüğünden alıntı olmaktadır. Fransızca bir sözcük olan AXE zamanla Latince olan ve aynı anlamı taşıyan axis sözcüğüne evrilmiştir. Bu kelimenin Türkçede birçok anlamı bulunmaktadır. Eksen kemiği, mihver, merkez ve göz ekseni anlamlarına gelen AXE, göz muayenesinde ve reçetesinde AXE değeri olarak karşımıza çıkmaktadır. Gözde AXE, silindir kuvveti içermeyen lens meridyeni olarak tanımlanmaktadır ve 0 ile 180 derece arasında bulunan bu değer, gözlük reçetesinde detaylıca belirtilmektedir. 0 ile 90 derece arası gözün dikey meridyenine denk gelirken, 90 ile 180 derece arası yatay meridyenine karşılık gelmektedir. Bir gözlük reçetesi silindir kuvvetini içeriyorsa, bir eksen değerini de içermelidir. Özetle AXE veya AKS, yani eksen; silindir kuvveti içeren meridyenden 90 derece uzakta olan lens meridyenidir. Gözlük reçetesi ile AXE derecesi kontrol edilebilmektedir.
Göz muayenelerinde ve verilen reçetelerde gözde oluşan problemler için birkaç değer kullanılmaktadır. SPH, CYL ve AXE olarak bilinen bu değerler, reçetelerde gözlerin problemleriyle alakalı birçok değeri bize sağlmakatadır. Örneğin kişinin SPH değeri (+) ise hipermetrop, (-) ise miyop olduğu belirtilir. Burada bulunan değere boş ya da (Plan) yazılmış ise kişinin gözünde sferik bir bozukluk yok demektir. Eğer kişi (-) miyop ise de uzağı, (+) hipermetropsa yakını, astigmatsa hem uzak hem yakını bulanık görmektedir. Tüm bu göz bozuklukları göz muayenesi sonucunda çıkmakta ve gözlük veya lens ile sorun giderilmektedir. CYL ya da SİL olarak adlandırılan bir diğer değer ise kişinin gözünde astigmatizma olduğunu belirtmektedir. Bu değer (+) ya da (-) olabilir ve genelde -/+0,25 ten -/+6,00 ya kadar olabilmektedir. Eğer bu alan boşsa kişinin gözünde astigmatizma yok demektir.
Astigmat için verilen gözlükler reçete üzerinde tanımlarken CYL ve AXE değerleri kullanılır. Bunlardan AXE veya AKS ile bu yamukluğun hangi yöne olduğunun göstergesidir. CYL değerinin yanında mutlaka (AXE) ya da (AKS) astigmatizma derecesi bulunmaktadır. Bu değer gözün hangi derecede astigmat olduğunu belirtir. (AXE) değeri 0 ile 180 derece arasında bulunur ve kontakt lenslerde 10'ar derece aralıklarla üretilir. Astigmatlı gözlerin net görmesini sağlamak için ise gözlüklerde karşı yönde yamukluk içeren camlar kullanılır. Böylece görüntü göze gelmeden önce yamulur ve korneada tekrar yamularak düzgün bir görüntünün görme noktasına düşmesi sağlanır. Gözlük reçetesi lens reçetesine göre daha detaylıdır ve bu yüzden kişilerde bulunan gözlük reçetesine göre lens derecesi de bulunabilmektedir.
Reçete Örneği:
SPH CYL AXE
R: -1,00 -2,25 165
L: -1,25 -2,50 15
R->RIGHT-> Sağ göz numarasıdır.
L-> LEFT-> Sol göz numarasıdır.
Bir gözün görme derecesinin en az 0.7 olması gerekir. Bir göz, en az 0.7 oranında görüyorsa diğer gözün ise, 1.0 görme seviyesine sahip olması gerekmektedir. Miyop hastalarında, miyop ve astigmat göz derecesinin en çok-2.00 derece olması gerekir. Hipermetrop hastalarında ise, hipermetropi ve astigmat göz derecesi en çok +1.00 derece olması gerekir.
