Gaslighting dilimize İngilizceden geçmiş, Türkçe karşılığı olmayan bir kelimedir. Gas Light adında bir tiyatro oyunundan çıkmış olan bu terim, günümüzde duygusal bir istismar biçimini anlatmak için kullanılıyor. Tiyatro senaryosunda 1930'larda yaşayan Jack ve Bella isimli bir çiftin hikayesi anlatılıyor. Jack, evlerinde bulunan gaz lambasını her gece biraz daha kısarken Bella bu durumu sorguladığında Jack aşırı tepkiler vererek öyle bir şey olmadığını söylüyor. Zaman içerisinde ise Bella kendi gerçekliğini sorgulamaya başlıyor.
GASLİGHTİNG NEDİR?
Psikolojik şiddetin bir biçimi olarak kabul edilen gaslighting, özellikle ikili ilişkilerde karşı tarafı sürekli aşağılarak ve küçümseyerek kendinden şüphe etmesine yol açan bir yöntemdir. Zamanla kendi gerçekliğinden bile şüphe etmeyen başlayan kurban, kendine olan güvenini yitirir. İstismarcı bu sayede kurbanın üzerindeki kontrol gücünü arttırarak kendine daha bağımlı hale getirir. Gaslighting kurbanı olan birey, zamanla düşünme, karar verme gibi yeteneklerinden de uzaklaşarak benlik duygusunu kaybeder. İşte partneriniz, işvereniniz, arkadaşınız ya da çevrenizdeki herhangi bir kişinin gaslighter olup olmadığını anlamanın 8 yolu…
GERÇEKLİĞİNİZİ SORGULAMAYA BAŞLADIYSANIZ
Bu tipteki insanlar karşı tarafta kafa karışıklığına neden olur ve anlaşılmazlık hissiyatı oluşturmayı severler. Gaslighting kurbanı olan birey ise bunalmışlık hissiyatı olur ve gerçekte ne olduğunu dair algısı karışabilir. Bu nedenle gerçekten ortada bir sorun olup olmadığından bile emin olamazlar. En sonunda ise gaslighter denilen bireyin davranışlarını sorgulamak yerine bir sonraki suçlamanın önüne geçmeye çalışırlar.
Sonuç olarak kurbanın kendinden şüphesi artar ve tüm süreç belirsiz bir hal alır. Birey kendini ve gerçekliği sorgular hatta deliriyormuş hissine kapılabilir. Kontrolun sizde olduğu izlenimine kapılabilirsiniz ancak aynı zamanda durumun saçma olduğunu hissedebilirsiniz.
Ne yapmalı?
Eleştirel düşüncelerinizden yararlanmak faydalı olacaktır. Emin olmadığınız bir konu olduğunda ailenizle ve arkadaşlarınızla paylaşarak yardımlarını isteyebilirsiniz. Bir başka yöntem ise bu tip kişiler karşısında dayanıklı durmaktır. Tartışmaya girmemeye özen göstererek gaslihter olan bireyi sakince gerçeklerden yararlanarak eleştirin ve bakış açısının yanlış olduğunu ona gösterin.
DUYGULARINIZIN KÜÇÜMSENDİĞİNİ HİSSEDİYORSANIZ
Gaslighter olarak adlandırılan bireyler size sizin düşüncenizin önemli olmadığını hissettirirler. Sizi anlık hislerinizin sonucunda öyle konuştuğunuza inanmaya zorlarlar ve korkularınızın, endişelerinizin önemsiz olduğu sonucuna varmaya iterler. Örneğin "çok abartıyorsun" ya da "paranoyak davranıyorsun" gibi cümleler kurarlar. Karşınızdaki kişi size bu tip cümleler kuruyorsa gaslighter olma ihtimali yüksektir. Sonuçta bu tip kişilerden yardım almak istediğinizde size duygularınızın anlamsız olduğunu hissettirir ve çözüme kavuşturmadan sizi sorunlarınızla baş başa bırakır.
Ne yapmalı?
Bir şeyin doğru olduğuna inandığınızda başka insanların sizi aksine inandırmasına izin vermeyin. Gaslighter olan bireyin sizinle ilgili olan düşüncesini doğru kabul etme yanlışına düşmeyin.
O KİŞİ OLMADAN HAYATINIZI HAYAL EDEMİYORSANIZ
Bu tipteki bireyler sizin dayanıklılığınızı kırar ve içinize şüphe tohumları ekerler. Partneriniz gaslihter denilen kişilik tipinde ise onsuz bir hiç olacağınızı düşünmeniz için elinden geleni yapacak ve söyleyecektir.
Ne yapmalı?
Öncelikle bu tipteki bireylerden uzak durmanız gerektiğini unutmayın. Bu tip bireylerin sizi kaybetme düşüncesiyle sağlıksız ve aşırı endişe duyduğunu göz önünde bulundurun. Yine de karşılıklı gaslighting yapan bireylerle karşılıklı bir duygu alışverişi yapılamayacağını bilmenizde fayda var. Bu kişilerden uzak bir ortamda bulunmanın da faydasını görebilirsiniz. Böylelikle duruma uzaktan bakarak farklı bir bakış açısıyla değerlendirebilirsiniz.
İSTİSMARCININ SİZ, KENDİSİNİN İSE MAĞDUR OLDUĞUNU İDDİA EDİYORSA
Kendinizi savunmaya başladığınızda gaslighter yapan birey mağduru rolü yapmaya başlayacaktır. Hatta sizi yapmadığınız şeyler için bile suçlama eğiliminde olacaklardır. Bu sayede dikkatinizi ondan başka bir yöne çevirmenizi sağlarlar.
Ne yapmalı?
Bu tip bireylerden intikam almaya çalışmak yersiz olacaktır. İntikam başta iyi hissettirse de uzun vadede yıkıcı etkileriyle sizin hayal kırıklığı yaşamanıza neden olacaktır.Ayrıca gaslighter bireyler nadiren pes ederler bu nedenle intikam almaya çalışmanız durumda size karşılık vermeleri olasıdır.
BASİT KARARLARI BİLE VERMEKTE ZORLANDIĞINIZI HİSSEDİYORSANIZ
Hayatınızda gaslighter bir birey olduğunu anlamanın başlıca yollarından birisi budur. Günlük yaşantınızda hangi renk tarağı alacağınız ya da öğlen ne yiyeceğiniz gibi kararları almakta zorlandığınızı fark etmeniz, harekete geçmeniz gerektiğini gösterir. Bu tip bireyler size çaresiz ve güçsüz hissettirmek için ellerinden geleni yaparak sizin üzerinizde kontrol sahibi olurlar.
Ne yapmalı?
Bazı konularda çevrenizden akıl almanız bir sorun teşkil etmez ancak, aşırıya kaçtığını düşündüğünüzde gaslighter bireyle aranıza sınırlar koyun ve o sınırları geçmesine izin vermeyin.
PARTNERİNİZLE BİR ŞEYLER KONUŞMADAN ÖNCE İKİ DEFA DÜŞÜNÜYORSANIZ
Gaslighter bireyden yardım istediğinizde karşılığında yoğun bir öfke ile karşılaşmanız muhtemeldir. Karşınızdakinin sinirlenmemesi için elinizden geleni yaparsınız ancak yine de başarılı olamazsınız. Bu kişilerin her an en ufak bir şeye bile sinirlenmesi olasıdır.
Ne yapmalı?
Bu bireylerden korkmamalısınız. Ancak siz izin verirseniz sizi etkileyebileceğini unutmayın. Fikrinizi net bir şekilde dile getirin, kendi inanç ve düşüncelerinize bağlı kalın, duygularınızı bastırmayın.
DAHA ÖNCE SÖYLEDİKLERİNİ İNKAR EDİYORSA
Gaslighter bir bireyle karşı karşıya olduğunuzu anlamanızın en kolay yollarından biri de daha önce söyledikleri şeyleri inkar etmeleridir. Söylediklerinden emin olduğunu bir şeyi tamamen reddeder ve buna sizi de inandırmaya çalışırlar. Güçlü baskıları karşısında kendinizden şüphe etmeye başladığınızda ise sizi kontrol altına almış olurlar. Örneğin mavi rengini çok sevdiğini söylerler ancak onlara mavi bir gömlek hediye ettiğinizde mavi rengini sevdiğini hiç söylemediğini iddia edebilir.
Ne yapmalı?
Bazen ufak tefek şeyleri unutabiliriz, ancak bu nedensiz yere sürekli oluyorsa istismarcı kişinin sözlerini kaydetmeniz gerekebilir. Bir ses kayıt cihazı kullanın ya da söylediklerini yazın. Bu sayede neyi söyleyip söylemediklerinden net bir şekilde emin olabilirsiniz.
SİZİNLE ALAY ETTİĞİNİ HİSSEDİYORSANIZ
Gaslighterlar kurbanlarının korkuları ve fikirlerine güler, hatta onlarla dalga geçerler. Bu bireyler sizi aile ve arkadaşlarınızla karşı karşıya getirip onlardan uzaklaşarak izole edilmenize neden olabilir. Örneğin gaslighting yapan bir partnere sahipseniz onunla konuşmaya çalıştığınızda sizi duymuyormuş gibi yaparak "Ne diyorsun" diye bağırabilir ancak, başka kişilerle konuşurken böyle bir davranışta bulunmadığını görürsünüz.
Ne yapmalı?
Kendinize saygınızı kaybetmeyin ve gaslighter olan bireyin de bunu yıkmasına izin vermeyin. Bu tip birini hayatınızda tutmak size asla mutluluk getirmez. Dikkat etmeniz gereken en önemli nokta ise sizi geri döndürmek için elinden geleni yapacaklarıdır ancak, size karşı var olduğunu söyledikleri "hislerinin" gerçek olmadığını unutmayın.
