Merhametli çocuk nasıl yetiştirilir? Ergenler arasındaki zorbalık nasıl engellenir? Aileler ergen çocuklarında gördükleri bu tür davranışlara nasıl yaklaşmalılar, tutumları ne olmalı? Okullarda gün geçtikçe artan akran zorbalığıyla ilgili olarak bu soruları çoğaltabiliriz. Bir çocuğun akran zorbalığına başvurmasında birçok sebep olabilmektedir. Zorbalığa başvuran çocuk, ailesinden yeteri kadar sevgi görmemiş, görmezden gelinmiş olabilir. Aile ilişkilerinin olumsuz gelişimine bağlı, yeterince sevgi görmüyor olabilir. Bunlar çocuğun başka bir çocuk adına empati kurmasını gerektiren merhamet duygusundan yoksun kalmasına neden olabilmektedir. Ebeveynler olarak aslında en büyük sorumluluklarımızdan biri de çocuklarımıza merhamet duygusunu aşılayabilmektir. Eğer ki, başkalarının duygu ve ihtiyaçlarına açık bir çocuk yetiştirmek istiyorsak, biz kendi çocuğumuza karşı iyi örnek olarak ona empatiyle yaklaşabilmeliyiz.
Elbette ebeveyn olarak çocuğun yaşadığı her duyguyu aynı sakinlikle kabul etmek ve onunla empati kurmak çok zor olacaktır. Fakat en temelde şunu kabul etmemiz gerekir ki, ister duygular olumlu ister olumsuz olsun, tüm hissettiğimiz duygular normaldir ve kabul görmeyi de hak etmektedir. Empati kurabilen merhametli biri olmasındaki en önemli adım çocuğumuzun yaşadığı duyguların farkında olabilmekten geçiyor. Ona bu farkındalığı kazandırmanın en önemli yolu ise ebeveynin çevresinde gelişen olaylara karşı duyarlı olmasıdır. Bu duyarlı olduğu şeyleri de çocuğuyla paylaşmalıdır. Ebeveynin gözlemlediği herhangi olayla ilgili yorumda bulunması, çocuğuna fikrini sorması, yaşadığı olaylara karşı farkındalık kazandırıp bir bakış açısı geliştirmesine yardımcı olmaktadır. Her ne kadar her birimiz bu dünyadaki tüm kötülüklerden ve kötü olaylardan çocuğumuzu olabildiğince korumak istesek, bunun için çabalasak da, bu onu daha dayanıklı ve merhametli bir insan yapmayacaktır. Çünkü bu çocuk yaşamında hiçbir olumsuzlukla karşılaşmadığı için bu durumda nasıl davranması gerektiğini kestiremeyecektir.
AİLEYE DÜŞEN GÖREVLER
Zonguldak'ta yaşanan zorbalığı videosundaki olayda, birine merhamet duymadan zarar verme davranışının altında merhamet duygusunu yeterince öğrenememe dışında da birçok sebep bulunuyor. Fakat burada en önemli görev bir çocuğu yetiştirmede en önemli yapıtaşı olan aileye düşmektedir.
Ailelere zorbalığı önlemede şu gibi görevler düşmektedir.
1. DAVRANIŞLARINIZI SORGULAYIN
Ebeveynler kendi davranışlarıyla çocuklara daime rol model olmaktadır. Çocuklar ebeveynlerden ne görürlerse genellikle taklit ederek o davranışı deneme yoluna giderler. Bundan ötürü özellikle çocuğunuzun yanındayken kullandığınız kelimelere ve diğer insanlara karşı davranışınıza dikkat edin.
Unutmayın, yanınızda hep bir seyirci bulunuyor.
2. ONLAR KAYIT CİHAZI GİBİDİR
Çocuklar gözlem yoluyla öğrenmekte ve davranış geliştirmektedirler. Bir kayıt cihazı hep sözünüzü davranışınızı kaydeder. Bundan ötürü özellikle çocuğun yaşamında örnek aldığı ve güven duyduğu yetişkinlerin, başkalarının hakkını yememesi ve hakkı yenen kişilerin de korunup yanında olunduğunu görmesi, herhangi bir sözden daha etkili olacaktır.
3. ÇOCUĞUNUZA REHBER OLUN
Çocuğunuza erken yaşlardan itibaren bazı konularda gerekli kısıtlamalar koymak, zorbalığı engelleyecek en önemli etkenlerden biridir. İtmek, vurmak gibi eylemlerin yanlış olduğunu, aynı zamanda sıra beklemek, insanlara karşı empati kurmak ve merhamet duymak gibi olumlu davranışları çocuğunuza aşılamak, birine zarar verme potansiyelini minimuma indirgeyecektir. Aynı zamanda zorbalığa karşı nasıl tepki vermesi gerektiğini öğrenen çocuk, bu gibi bir durumu yaşadığında çok daha kolay önlem alabilecektir.
4. ARA SIRA NABIZ YOKLAYIN
Çocuğunuzun özellikle akran zorbalığına uğramasını engellemek veya bunu erkenden fark edebilmek için aileler olarak belirli zamanlarda çocuklarınızı üzen veya kızdıran olaylar olup olmadığını bizzat kendisine sormalısınız. Bu, tehlikeli durumları çok daha erken fark etmemize yardımcı olacaktır.
ÖĞRETMENLERE DÜŞEN GÖREVLER
Ergenler arası zorbalık genellikle okulda daha sık karşımıza çıkmaktadır. Bundan dolayı okuldaki öğretmenlere de belirli sorumluluklar düşmektedir.
1. SEVGİ VE SAYGIYI ÖN PLANDA TUTUN
Zorbalık genel olarak bir yetişkin tarafından fark edilmemekte ya da çok daha sonraları duyulmaktadır. Zorbalık gören çocuklar, genellikle daha içine kapanık ve duygularını ifade etmekte zorlananlar olur. Okuldaki öğretmen, çocuklara karşı ne kadar sevgi ve saygı ile yaklaşırsa zorbalığa uğrayan çocuğun duygularını öğretmeniyle paylaşıp bu durumdan kurtulması çok daha rahat olacaktır. Öğretmenin çocuklarla kurduğu ilişkinin pozitif yönde olmasının diğer bir olumlu sonucu da zorbalığı gerçekleştiren çocukla da iletişim kanalı olumlu yönde olacağından, bu gibi durumları engellemede daha başarılı olacaktır.
2. SINIF İÇİ ÇALIŞMALAR YAPIN
Sınıftaki öğrencilerle birlikte akran zorbalığını ve bunun ne gibi etkileri olabileceğine dair çalışmalar yapmak, videolar izlemek, üzerinde konuşmak bir çocuğun farkındalığını artırarak bu davranışı sergilemesini azaltmada oldukça etkili bir yöntemdir.
3. ZORBALIĞA ANINDA TEPKİ VERİN
Akran zorbalığı durumuna şahit olup herhangi bir şey yapmıyor olmak çocuklar için o davranışı onayladığınız anlamına gelir. Bu sebeple bu davranışa şahit olduğunuzda yanlış olduğu uyarısını yapın.
4. REHBER ÖĞRETMENDEN DESTEK ALIN
Zorbalığa uğrayan ve zorbalık yapan çocukların gözlemlenmesi, ailelerinin bu konuda desteğinin alınması, sürecin en temel yapıtaşını oluşturmaktadır. Bundan ötürü mutlaka rehber öğretmen desteği alın.
5. ZORBA, SENDEN GÜÇLÜ DEĞİL!
Çocuk, zorbalık yapanın kendisinden daha güçlü ve daha iyi olduğunu düşünme eğilimindedir. Zorbalık gerçekleştiren kişinin daha güçlü veya daha iyi değil sadece saldırgan ve haksız olduğu izah edilmeli. Özellikle bu durumlarda eşitlik kavramı iyi öğretilmelidir.
Zorbalık yapandan hiçbir farkı olmadığı çocuğa anlatılmalıdır.
6. KENDİNİ KORUMA DOĞRU ÖĞRETİLMELİ
Çocuğa kendini koruma yöntemleri öğretilmelidir. Fakat bu öğretilirken "Sana şiddet gösterirse sen de aynısını yap" şeklinde değil de, öncelikle kendisini koruma ve güvensiz bölgeden uzaklaşıp öğretmeninden yardım istemesi öğretilmelidir.
SON SÖZ
Akran zorbalığı, intihar veya silahlı saldırı gibi ciddi ölümcül durumlara yol açabilmektedir. Hem zorbalığa uğrayan hem de zorbalık yapan kişi için ciddi psikolojik zararları olabilmektedir. Bundan ötürü hem bu konuyla ilgili önlemler alınmalı hem de gerekli çalışmalar yapılmalıdır
