Mart ayı, baharın müjdecisi bir ay olarak birçok kültürde büyük anlamlara sahip. Balkanlarda ise farklı bir yansıması olan Marteniçka geleneği, kırmızı ve beyaz yünden yapılan bilekliğin takılması ile şekilleniyor. Bu bileklikler asla satın alınamıyor, yalnızca bir başkasına hediye edilebiliyor. Bilekliği takan kişiler, dilekte bulunuyor. Ayrıca baharda çiçek açan ilk ağaca bağlanan bu bileklikler ile tutulan dileklerin gerçekleşeceğine inanılıyor.
MARTENİÇKA GELENEĞİ NEDİR?
Marteniçka, 1 Mart başlangıç tarihi olarak Mart'ın sonuna kadar takılan bir bileklik. Baba Marta (Marta Nine) günleri de denilen bu zaman dilimi; oldukça ilginç bir hikaye taşıyor. Bulgaristan'a has bir gelenek olan bu Marteniçka, yakın arkadaşlara ve çevredeki yakınlara "martenitsa" olarak da adlandırılan bileklikler, yıl boyu sağlık ve güç dileği ile birlikte hediye ediliyor. Geleneklere göre bu bileklikler, kırlangıç veya leylek görünceye kadar taşınması gerekiyor.
Doğanın tüm izlerini bileğinizde taşıdığınızı hissettirecek bu ritüel, aynı zamanda dünyanın dönüşüne, berekete ve sağlığa karşı bir minnet duyma biçimi olarak değerlendirilebilir. Marteniçkalar, el yapımı olması gerekir. Satın alınmamalı ve bir başkasına hediye edilmelidir. Bilekte bu süre boyunca taşınırken baharda çiçek açtığını gördüğünüz ilk ağaç dalına bağlanmalıdır. Bu ağaç dalında yeterince uzun süre durduğunda dilekler gerçekleşir.
Bulgarca, "Çestita Baba Marta!" denilerek kutlanan bu zaman dilimi, günümüze kadar korunan önemli kültürel geleneklerden biri. Üstelik marteniçkalar, yalnızca bileklere değil, evlere, evcil hayvanlara, ağaçlara da takılıyor. Böylece verimli bir yıl geçirilmesine dair dilekler tutulur.
MARTENİÇKA GELENEĞİ NASIL BAŞLADI?
Marteniçka geleneğinin ortaya çıkışı; iki farklı hikayeye dayanıyor. İlk olarak; Nuh Tufanı'nın bitişini haber veren ve ilk kara parçasının göründüğünü müjdeleyen güvercinin ağzında beyaz bir ip parçası ile gelmesini temsil eder. Fakat güvercin yolculuğu sırasında yaralandığı içi beyaz ipe kan damlar. Böylece kırmızı ve beyaz ip, verimli toprak parçası ile özdeşleşir.
Bir diğer hikaye ise; benzer olarak Bulgarlar arasında, Balkan topraklarında habercilik yapan kırlangıç ile ilgilidir. Verimli bir toprağın varlığını müjdeleyen kırlangıç, yolda yaralanmasının ardından mesajını kan damlamış şekilde taşır. Mesajı alan ilk kişinin bu kırmızı-beyaz renklerindeki mesajı koluna takarak kutsal kabul etmesi, gelenek haline gelir ve diğer insanlar da bu "marteniçkaları" yapmaya ve takmaya başlar.
MARTENİÇKA NASIL ÖRÜLÜR?
Bileğinizin kalınlığına göre, istediğiniz bilek boyundan biraz uzun gelecek biçimde hem beyaz hem de kırmızı ip kesin. Sonra beyaz ve kırmızı ipi uç uca bağlayın. Düğüm noktası ortada kalacak biçimde, bir elinizle kırmızı ipin boşta kalan ucundan tutun, ipi gerdirin. Diğer elinizle de beyaz ipin boştaki ucundan tutun ve gerdirmeyi bırakmadan, beyaz ipi saat yönünde çevirmeye başlayın. İpi çevirmekte zorlandığınız noktada gerdirmeyi bırakın, kırmızı ve beyaz ip birbirine dolanacak. Son olarak diğer uca da düğüm atın. İşte marteniçkanız hazır…
