Normalde besinlerle aldığımız antijenik yapıları vücudumuz gastrointestinal sistemde fizyolojik ve mekanik engellerle temizlemeye çalışır. Fizyolojik olarak sindirilmemiş antijenler bağırsak içinde gastrik asit, pepsinler, pankreatik ve intestinal enzimler, bağırsak epitel hücrelerinde lizozim aktivitesi sayesinde yok edilirler. İmmünolojik olarak ise yine bağırsak iç yüzeyine sindirilmemiş antijenlerin yapışmasının önlenmesi IgA sayesinde engellenmektedir. Eğer yapışma olmuşsa da bunun temizlenmesi için antijene özgü serum IgA ve IgG, bağırsağa özgü makrofajlar, bazı antimikrobiyal peptidler olan defensin ve kathelisidin sayesinde olmaktadır. Özetle vücudumuz aslında alerjen ve besin antijenlerinin zararlı etkilerini semptom vermeyecek şekilde tutmaya yönelik olarak çalışır.
Bağırsak mukozasında lokal immün sistem ile etkileşen besin antijenleri sınırlı oranda dolaşıma geçer ve herhangi bir tepkime oluşturmadan vücudun farklı bölgelerine taşınır ve klinik olarak tolerans gelişir. Tolerans gelişimini sağlayan etmenler; gastrik asidite, mukus, epitelyal bütünlük, salgısal IgA ve IgM üretimi, apoptosis gibi immünolojik mekanizmalar kolaylaştırmaktadır. İşte tam bu noktada eğer bu mekanizmaların işlevinde bozulma veya yeterince olgunlaşmamış olması ve genetik faktörler varlığı besin proteinlerine duyarlılık, besin alerjisi riskinin artmasına neden olabilmektedir.
SIKÇA GÖRÜLEN SEMPTOMLAR
ORAL ALERJİ SENDROMU: Gıda alerjisinin en sık görülen bulgusudur. Dudak ve ağız boşluğunda hafif yanma, kaşınma, dudakta şişme, yüzde kızarma, ses kalınlaşması ve dudakta büller gıda alımından birkaç dakika sonra başlar ve 30 dakikada klinik tablo tamamen gelişir.
GASTRO İNTESTİNAL ANAFLAKSİ: Besin alımından hemen ya da bir-iki saat sonra başlayan bulantı, kusma, kramp tarzında karın ağrısı, ishal görülmesi durumudur. Aynı yiyecek iki hafta sonra tekrar yenildiğinde belirtilerin daha şiddetli görüldüğü saptanmıştır.
ÜRİTİKER ANJİYOÖDEM: Akut ürtiker ağızdan alınan antijenlere en sık görülen semptomdur. Çocuklarda daha fazladır. Tek bulgu olabilir. Ceviz, yumurta, fındık nadiren meyve yendikten sonra ortaya çıkar. Besine, histamine, toksik maddelere bağlı olabilir.
ATOPİK DERMATİT: Besin alımıyla belirginleşen kaşıntılı inflamatuvar cilt hastalığıdır. Yüz, kol, bacaklar, ekstremitelerin fleksör kısımlarında görülür.
RİNOKONJUNKTİVİT: Besin alımını takiben 2 saat içinde gelişen burun tıkanıklığı, akıntı, kaşıntı, hapşırma, gözlerde sulanma, boğaz ve dış kulakta kaşıntı, ses kısılması ve nefes darlığı görülebilir.
ANAFLAKSİ: En az iki organ veya daha fazla organ tutulumu ile karakterizedir. Dilde şişme, kaşıntıdan, kardiyak aritmi, şok tablosuna kadar geniş bir yelpazede farklı şiddette semptomlar görülebilir.
BESİN ALERJİSİ ÇEŞİTLERİ
Besin içeriklerinin antijenik olabilmesi için gastrointestinal sistemden geçebilecek kadar küçük, immünolojik yanıt verecek kadar büyük olması gerekmektedir. Ancak alerjik oluşturan miktar alerjik yapıya müsait bireylerde çok az miktarlarda bile reaksiyon başlayabilmektedir.
Başlıca bilinen alerjenler; inek sütü, yumurta, buğday, yerfıstığı, kabuklu deniz ürünleri, balık ve fındık gibi kuru yemişlerdir. Diğer alerjen olabilen besinler baklagiller, sebzeler (maydanoz, patates, kereviz sapı, havuç, mantar, domates), meyveler (kivi, incir, elma, kiraz, kayısı), kuzu eti, sığır eti, tavuk eti, hindi eti olarak bildirilmektedir.
İNEK SÜTÜ: Yetişkinlerde daha nadir ancak çocuklarda sık görülen inek sütü proteinlerine karşı gelişen alerjidir. İnek sütüne alerjisi olan çoğu hastanın birden fazla inek sütü proteinine karşı alerjisi bulunur. İnek sütünde bulunan kazein ve beta laktoglobülin proteinleri majör alerjen olduğu düşünülmektedir. Bu iki protein aside karşı dirençli olduğu için olgunlaşmayan bağırsak içi alanda yıkılamadığı için reaksiyona sebep olurlar. Atopik dermatit, huzursuzluk, reflü, özofajit, kabızlık, solunum yolu, cilt ve gastrointestinal bulgular görülebilmektedir. İnek sütü alerjisi bir yaşın sonunda yüzde 50, 2 yaşta yüzde 70, 3 yaşta yaşta 85 düzelir. Yetişkin dönemde iyileşmesi daha uzun sürer. Uzun süren inek sütü alerjilerinde IgE düzeyleri de artar.
