Biliyoruz ki, fiziki rahatsızlıklar için koruyucu hekimlik, koruyucu tıp var. Son yıllarda ruh sağlığı için de aynı sistem geçerli. Koruyucu ruh sağlığı gün geçtikçe konuşulur, üzerinde düşünülür ve tatbik edilir oldu. Hem dünyada hem Türkiye'de artık psikolojik rahatsızlıklara yakalanmamak için de ruh sağlığı uzmanları çaba sarfediyor. Halk sağlığı alanının önemli dallarından biri haline geliyor koruyucu ruh sağlığı.
Uzman Klinik Psikolog Aysu Çelenoğlu bu kavramı anlatarak başlıyor sözlerine: "Koruyucu ruh sağlığı; halk sağlığı alanının alt dalı olarak, ruhsal hastalıkların önlenmesinde ve toplumun ruh sağlığının korunmasında önemli bir yere sahiptir. Koruyucu ruh sağlığı hizmetleri; ruhsal hastalıkların önlenmesi, risk faktörlerinin belirlenmesi, hastalıkların erken teşhisi ve tedavisi, ruhsal hastalığı olan bireylerin desteklenmesi, toplumsal düzeyde ruh sağlığının geliştirilmesi amacıyla sunulan hizmetlerdir."
Peki, dünyada ve Türkiye'de nasıl bir geçmişi var koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinin? Çelenoğlu yanıtlıyor: "Dünya Sağlık Örgütü'nün 1947'de yapmış olduğu sağlık tanımının ana bileşenlerinden birisi, ruhsal olarak tam iyilik halidir. Birleşmiş Milletler'in kalkınma hedefleri arasında da toplumların ruh sağlığının geliştirilmesi yer almıştır ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından ruh sağlığı eylem planı hazırlanmıştır. Dünya'da ruh sağlığı hizmetleri önceleri özellikle hastane temelli olarak verilmiştir. Birçok ülkede akıl hastaneleri açılmıştır. Daha sonraları toplum temelli ruh sağlığı hizmetlerinin öneminin farkına varılmış, özellikle Avrupa ülkelerinde ruh sağlığı alanında insan gücü sayısı arttırılmaya çalışılmış ve toplum ruh sağlığı merkezleri açılmıştır. Türkiye'de de 2013 yılında ulusal ruh sağlığı eylem planı hazırlanmış, bu eylem planında da dünyadaki hedefler paralelinde koruyucu ruh sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesi ve toplum ruh sağlığının geliştirilmesi amacıyla ruh sağlığı hizmetlerinin birinci basamağa entegrasyonuna karar verilmiştir. Bugün hemen hemen tüm illerde Toplum Ruh Sağlığı Merkezleri vardır. Bölgesel düzeyde ruh sağlığı hastaneleri ayrıca ikinci ve üçüncü basamak hastanelerde psikiyatri servisleri tanı ve tedavi hizmetlerini vermektedir."
Peki, koruyucu ruh sağlığında asıl hedef ne? Psikolog Berna Şahingöz cevaplıyor: "Koruyucu ruh sağlığı hizmetinde hedef; bireyin psikososyal iyi oluş halini, dayanıklılığını arttırmayı ve toplumda ruh sağlığının önemli olduğunu vurgulamak. Bu bağlamda en önemli desteklerden biri psikolojik rahatsızlıkların ne olduğu ve nasıl önlenebileceği ile ilgili toplumu ve bireyi bilgilendirmek. Sağlıklı bir psikoloji için denge çok önemli. Beden ve ruh bir bütündür, ikisini birbirinden ayrı düşünemeyiz. Organlarımız bedensel; duygusal, zihinsel becerilerimiz ve olaylar karşısında hissettiğimiz duygularımız ve düşüncelerimiz ruhsal; yaşadığımız çevre ve toplumla ilişkimiz ise sosyal yönümüzü oluşturur. "
"Bu öğeler içerisinde denge, uyum ve doyum varsa kişi ruhsal olarak sağlıklıdır diyebiliriz. Bunun yanı sıra beden sağlığımız da ruhsal dengemizi bozabilir. Örneğin; ruhsal sıkıntılar yaşayan kişilerde bazı bedensel belirtiler ortaya çıkabilir; baş ağrısı, sindirim sorunları, cilt problemleri, yaygın vücut ağrıları, çarpıntı, nefes darlığı, cinsel fonksiyonlarda bozulmalar, iştahsızlık, uyku düzeninde bozulmalar. Bu tarz problemleri yaşayan kişiler aslında psikiyatrik sorunlar yaşıyordur ancak kendi başlarına üstesinden gelmeye çalışırlarsa bu durum tedavi sürecini aksatır. Burada önemli olan beden ve ruh sağlığımız ile ilgili farkındalığımızın olması. Kendimizi ne kadar tanıyoruz? Panik atak yaşayan biri pekala biraz önceki bedensel sorunları yaşar. İşte burada önemli olan bana ne olduğunu fark etmek ve tedavi seçeneğini düşünmek."
