Ailelerin çocuklarında sıklıkla fark ettiği davranışlardan biri tırnak yemektir. İkaz edilse de çocuk tırnaklarını yemeye ya da koparıp aymaya devam eder. Bu durum aileleri endişelendiriyor. Ancak onu bu davranışından nasıl uzaklaştıracaklarını da bilemiyorlar. Bu sebeple biz de çocuklarda tırnak yeme alışkanlığının altında yatan sebepleri, nasıl yaklaşılması gerektiğini ve çözümlerini Psikolojik Danışman Aleyna Nazlıcan Aday Yıldız ile konuştuk.
- Çocuklarda tırnak yemenin nedenleri nelerdir?
- Tırnak yeme davranışı erken dönemlerden itibaren çocuklarda sıklıkla gözlemlenebilen olumsuz bir davranış bozukluğudur. 3-4 yaş civarı çocuklarda gözlemlenebileceği gibi okul çağı çocukluk döneminde de rastlanılabilir. En sık rastlanıldığı 3-10 yaş arası dönemdeki çocuklarda gözlemlenmektedir. Bazı araştırmalarda 7-10 yaş arası çocukların yüzde 30'u ergenlik dönemindeki çocukların yüzde 45'i tırnak yeme davranışı sergiler. Bu oran yaş ilerledikçe düşme gösterse de yetişkinlik döneminde de gözlenmektedir. Kız çocuklarında erkek çocuklara oranla daha sık gözlenmektedir. Bu durumun sebepleri olarak, sosyal anlamda rollerin daha çok yüklenmiş olması, ergenlik döneminde fiziksel değişimlerin estetik kaygısına yol açması olarak düşünülebilir.
Okul öncesi dönemde çocuklar birçok gelişimsel geçiş dönemlerini geçirirken beceriler de edinirler. Tuvalet eğitiminin verilmesi, konuşmanın gelişmesi, kaba motor, ince motor becerilerini geliştirme ve bedensel kontrolü kazanma gibi birçok yeniliklerin tecrübe edinildiği bu dönemde kolay bir dönem değildir, çocukları zorlayabilir.
TAKLİT EDİYOR OLABİLİR
Çocukların tırnak yemesinin bir diğer sebebi de aile içerisinde veya yakın çevrede bu davranışı gözlemleyerek rol model alabilmiş olmasıdır. Çocuklar bu dönemde birçok davranışı taklit yolu ile öğrendikleri için tırnak yemeyi de taklit ederek alışkanlık haline getirmiş olabilirler. Okul kurumunun kuralları ve oyun döneminden yeni çıkmışken yeni alışkanlıkları görev edinmek, ödevleri yerine getirmek kendilerini baskı altında hissetme ve kaygı duygusu yaşamalarına sebep olabilir. Çocuklar hissettikleri ve yaşadıklarını yetişkinler kadar kolay sözel ifade edemeyebilirler. Zorlandıkları bu durumu ifade edemedikleri içinde tırnak yeme davranışını geliştirmiş olabilirler.
- Tırnak yeme alışkanlığına ailelerin yaklaşımı nasıl olmalı?
vranışı gözlemlemek olmalıdır. Taklit yolu ile mi edinildi yoksa stres ve kaygı hissettiği bir problem ile karşı karşıya mı? Veya ilgi eksikliği mi hissediyor? Yeterli ilgiyi alamayan çocuk yanlış da olsa yaptığı davranıştan sonra ebeveyni tarafından fark edildiğini keşfettiyse o davranışı sıklıkla tekrarlayacaktır. Hangi zamanlarda, hangi olaydan sonra, yanında kimler varken tırnak yiyorsa, ne zaman hangi sıklıkla tetikleniyorsa bu bir gözlem tablosu haline getirilebilir.
Çocuk bunu ilgi çekmek için yapıyor ise ebeveyn kayıtsız kalmalı ve bu davranışı görmezden gelmeyi denemelidir. Çocuk istediği amaca bu davranış ile ulaşamadığını anlayınca tırnak yemeyi bırakacaktır.
Çocuğa geri bildiriminizi verirken tırnak yemediği anları tercih etmelisiniz. Tırnak yerken verilen geri bildirim olumsuz olacağı için çocuk kendisini daha kötü hissedecektir ve olumsuz davranış pekiştirilecektir. Çocuğun bu davranışı taklit yolu ile öğrendiği fark edilmiş ise ebeveynler kendileri için bu durumla mücadele etme yoluna gitmeliler. Siz de çocuğunuz ile birlikte alışkanlığınızı bırakmaya çalışın. Rol model aldığı farklı ortamlardan kimseler ise onlarla görüşmesini sınırlandırmak farklı ortamlarda vakit geçirmesini sağlamak görmediği için davranışı unutturacaktır.
Psikolog Aleyna Nazlıcan Aday Yıldız
OKULDA STRES Mİ YAŞIYOR?
Okul dönemi çocuklarının tırnak yemesine sebep olan stres-kaygı faktörleri; ders başarısızlığı, arkadaşlar ile yaşanan sıkıntılar, öğretmen ile yaşadığı problemler, anne ve babası arasında yaşanan tartışmalar, travmatik etkisi olabilecek bir yaşam olayı, gergin bir ortam da bulunuyor olmaktır. Çocuğunuzun bu problemleri yaşadığını fark ettiğinizde öğretmeni ile görüşme sağlayabilirsiniz. Stres ve kaygı problemleri tırnak yeme davranışını tetikliyor ise öncelikle bu problemlerin üstesinden gelinmeye çalışılmalıdır. Ebeveyn olarak kaygı yaşatan durum sizlerden kaynaklı ise çocuğunuzu baskı altında hissettirmemek için tutum ve davranışlarınızda değişikliğe gidebilirsiniz. Çocuğunuzu sevdiğinizi ve takdir ettiğinizi hissettirmek onun olumsuz duygular ile baş edebilmesinde kendine duyduğu güveni arttıracaktır.
YALNIZLAŞIP İÇE KAPANIYORSA UZMAN DESTEĞİ ŞART
- Ne zaman bir uzmana başvurulmalı?
- Tırnak yeme davranışı alışkanlık haline geldiyse ve bu alışkanlık sonucunda; yalnızlaşma, iletişim problemleri, sosyal içe çekilme, agresif tepkiler de bulunma gibi ciddi sosyal problemler yaşanıyorsa, ciddi doku ya da tırnak hasarları söz konusuysa tırnak yeme veya koparma davranışı beden odaklı tekrarlayıcı davranışlar kategorisinde yer alabilir bu da obsesif kompulsif bozukluklarla ilişkilendirilmektedir. Bu davranış problemine eşlik eden saç koparma, deri koparma gibi bozukluklarda eşlik ediyorsa bir uzmana başvurulmalıdır.
CEZALANDIRMAYIN, TEHDİT ETMEYİN
- Ebeveynlerin tırnak yiyen çocuğuna asla yapmaması gereken davranışlar hangileridir?
- Tırnak yiyen çocuğunuzu asla cezalandırmayın, tehdit etmeyin, korkutmayın. Bu tutumlar çocuğunuzun daha büyük kaygı yaşamasına bu davranışın artmasına hatta başka davranış ve uyum problemleri yaşamasına sebep olabilir. Saç çekme, diş gıcırdatma, alt ıslatma, parmak emme gibi davranış problemleri tırnak yeme davranışına eşlik edebilir.
Çocuğunuza 'beni çok üzüyorsun' demeyin bu cümlenin altında ona 'senin kişisel kaygıların ve problemlerinden kaynaklı yaşadığın gerginlik olumsuz duygular önemli değil benim ne hissettiğim önemli' mesajını verebilirsiniz. Bu çocuğunuz ile kurduğunuz güvenli bağı olumsuz etkileyecektir.
Çocuğunuza 'Bak hala bebek gibi davranıyorsun' demeyin bu cümlenin altında ona 'Seni diğer yaşıtların ile kıyaslıyorum, bir sürü gelişim görevlerini tamamlamana rağmen olumlu yanlarına değil olumsuza odaklanıyorum, bu davranışın altında yatan sebebi görmezden geliyorum, mükemmel olmanı istiyorum, seni koşullu seviyorum' mesajını verebilirsiniz. Bu çocuğunuz ile kurduğunuz güvenli bağı olumsuz etkileyecektir. Eşler çocuğun yanında tartışmamalı, kişisel problemlerini çocukla kurduğu iletişime yansıtmamalı. Olumsuz olan: Kıyaslayıcı, baskıcı, otoriter, mükemmeliyetçi, tutarsız ebeveyn tutumlarından kaçınılmalıdır. Eğer bu tutumlara sahipler ise psikolojik destek alınmalıdır.
ACI OJE İŞE YARAR MI?
Ebeveynler bu problemle karşı karşıya kaldığında acı ojeye de başvurmaktadırlar. Çocuğunuzun davranışının altında olumsuz duygular yaşamasına sebep olan yaşantılar yer alıyorken başvurduğunuz davranışsal çözümler işe yaramayacaktır. Dolayısıyla bu sorunu çözümlemeye giden bu yolda öncelikle kaygıyı azaltmak, sevgi ve ilgiye olan ihtiyacın giderilmesi gerekmektedir.
