Tek çocuk sendromu teorisi, kardeşi olmayan bir çocuğun sosyal becerilerden yoksun olma, şımarık, yalnız veya bencil olma ihtimalinin daha yüksek olabileceğini öne sürüyor. Sıklıkla dile getirilen bu durumla ilişkili gerçekler ise bildiğimizden çok daha farklı.
Öncelikle tek çocuk olmanın, kişilik ve davranış özelliklerinde önemli ölçüde etkili bir sonuç olduğuna dair hiçbir güvenli kanıt bulunmuyor. Dolayısıyla mevcut araştırmalar ise tek çocuk sendromunun gerçek olmadığnı ortaya koyuyor.
TEK ÇOCUK SENDROMU NEDİR?
Tek çocuk sendromu, insanların kardeşi olmayan çocuklarla ilişkilendirebileceği olumsuz özellikleri ifade eden bir terim. Şımarık, bencil ve hatta yalnız olmayı tercih eden çocuklar için sıklıkla kullanılıyor.
Tek çocuk sendromu fikrinin, E. W. Bohannon'un da aralarında bulunduğu çocuk psikologlarının 1800'lerdeki çalışmalarından kaynaklandığı düşünülüyor. Kardeşi olmayan çocukların özelliklerini araştıran anketlerin sonucunda, yanıt verenlerin büyük çoğunluğunun olumsuz özellikler tanımladığı tespit edildi.
Bohannon'un 19. yüzyılın sonlarında yaptığı bu anket, yalnızca çocukların şımarık ve aşırı hassas olduğunu belirten 200 katılımcıyı içeriyordu. Tek çocuk olarak büyüyenlerin aşırı hassas olabileceği yönünde endişeler vardı. Ayrıca ebeveynlerin onlara aşırı odaklanması nedeniyle bazı psikolojik sorunların gelişebileceğine dair fikirler yürütülüyordu.
PEKİ BU SENDROM GERÇEK Mİ?
Son zamanlarda yapılan araştırmalar, tek çocukların, daha az paylaşımcı, bencil olmak gibi olumsuz algılarla "karşı karşıya" olduklarını gösteriyor. "Fedakar olmadığı" iddia edilen bu çocukların sıklıkla "tek çocuk sendromu" yaşadığı iddia ediliyor. Fakat bir "kalıp düşünce" olduğu ve ardında bir gerçeklik barındırmadığı son araştırmalarda ortaya koyuldu.
Yapılan araştırmalarda, tek çocuk olmanın insanlarda bu özelliklerin oluşmasına neden olacağına dair bir kanıt bulunmadığı ortaya çıktı. Araştırmaya göre tek çocuk olmanın hayatın birçok alanında olumsuz sonuçlarla ilişkisi yok.
ARAŞTIRMALAR NE DİYOR?
2021'de yapılan bir araştırma, tek çocuk olmanın mı yoksa kardeşlere sahip olmanın mı etkilendiğini incelemek için 342 çocuğun 227 annesini kapsayacak şekilde planlandı.
Araştırmacılar, bir veya daha fazla kardeşi olan çocukların ebeveynlerine kıyasla, tek çocuk sahibi ebeveynlerin, çocuklarındaki mide ağrısı semptomlarını en aza indirme ihtimalinin daha yüksek olduğunu buldu.
Bu araştırma, tek çocuk sahibi ebeveynlerin, tek çocuğun raporlarını veya ağrı veya hastalık semptomlarını göz ardı etme veya en aza indirme olasılığının daha yüksek olabileceğini öne sürüyor. Bunun olası bir açıklaması, tek çocuklu ebeveynlerin semptomları karşılaştıracak başka çocuklarının olmamasıdır. Tersine, birden fazla çocuğun ebeveynleri kardeşlerinin sağlık durumları arasında karşılaştırma yapabilir.
Araştırma, tek çocuğu olan ebeveynlerin, birden fazla çocuğu olan ebeveynlerden daha koruyucu olmadığı sonucuna vardı. Bu bulgu, tek çocuklara karşı aşırı korumacı olma konusundaki bazı stereotiplere aykırı olabilir.
"ÇİN'DE BİLİNENLERİ DEĞİŞTİREN ARAŞTIRMA"
2018 yılında yapılan bir araştırma, Pekin'deki tek çocukların ve kardeşleri olan çocukların davranış özelliklerinin yanı sıra cinsiyetin ve Çin'in tek çocuk politikasının etkisini karşılaştırdı. Çalışma, Çin'deki tek çocukların benmerkezci ve "küçük krallar ve kraliçer" gibi olduğu stereotipine dikkat çekiyor. Bu teorinin, ebeveynler ve büyükanne ve büyükbabalar gibi birden fazla yetişkinin aşırı düzeyde bakıma sahip olduğu fikrinden kaynaklandığı düşünülüyor. Bu durum, çocuğun gelişimi üzerindeki olumsuz etkiler konusunda endişelere yol açtı.
Araştırmaya okul çağındaki 1000 çocuk katıldı. Çocuk katılımcılar, akranları, ebeveynleri ve okul öğretmenleri, kendi özelliklerini okul yaşına uygun davranışsal özelliklerden oluşan bir kontrol listesine göre değerlendirdiler. Sonuçlar, tek erkek çocukların kendilerini daha az olumlu değerlendirdiklerini gösterdi. Ayrıca akranları, ebeveynleri ve öğretmenleri de onları tek kız çocuklara kıyasla daha az olumlu değerlendirdi.
Yalnızca erkek çocuklar, kendilerini geliştirme açısından akranlarının değerlendirdiğinden daha olumlu değerlendirdiler. Kendini geliştirme, kişinin kendi nitelikleri hakkında gerçekçi olmayan olumlu bir görüşe sahip olma eğilimidir. Bu araştırma, yalnızca çocuklara yönelik inançların çocukların ve başkalarının kendilerini nasıl gördüklerini etkileyebileceğini öne sürüyor.
TEK ÇOCUK STEREOTİPİ ZARARLI MIDIR?
2019'da yapılan bir araştırma, tek büyüyen çocuklara yönelik genel olarak olumsuz bir bakış açısının bulunduğunu, bunların bencil ve narsist olma olasılıklarının daha yüksek olabileceğini öne sürüyor.
Bu araştırma, kardeşi olan çocukların sadece çocukları ayrı bir sosyal grubun parçası olarak görebildiklerini ve onlara daha olumsuz bakabileceklerini öne sürdü. Bu durum, tek çocuğa akranlarının farklı davranmasına ya da tek çocuğun özelliklerine ilişkin varsayımlarda bulunmasına neden olabilir. Araştırmacılar sadece çocukların daha narsist olduğunu öne sürecek bir kanıt bulamadılar, dolayısıyla bu iddialar onlara karşı haksız yargılara yol açabilir.
