Okul, sosyal ortamlar, servis arkadaşları derken çocuğunuzun çevresi giderek genişliyor. Her konuda etkileşim halinde! Bir gün bir bakıyorsunuz, küfretmeye başlamış. Cümlelerin içine argo kelimeler yerleştiriyor. Tabii, sizi hemen bir telaş aldı. "Evde asla küfür kullanılmıyor, çocuğum bu cümleleri nereden öğrenmiş olabilir? Yoksa kötü arkadaşları mı var" diye endişeleniyorsunuz. Peki, o ilk küfrü duyduğunuzda çocuğunuza nasıl davranmalısınız? Kızmak, kötü olduğunu anlatmak ya da gülmek… Hangisi? İşte bu nokta küfrün devamının gelmesi ve küfre maruz kaldığı ortamlarda neler yapması gerektiğini öğretecek olan kilit nokta! İşte, biz de bugün ebeveynler için rehber niteliğinde bir çalışma hazırladık. Psikolojik Danışman Aleyna Nazlıcan Aday ile çocuklarınızda argo ve küfür kullanımını duyduğunuzda adım adım nasıl ilerleyeceğinizi ve doğru iletişiniz konuştuk.
KÜFRÜN KAYNAĞI BULUNMALI
- Çocuğumuzdan ilk kez küfür duyduk ve çok şaşırdık. Panikledik. O an ilk tepki nasıl olmalı?
- Çocuğunuzun ağzından küfür duymak size nasıl hissettirdi? Çocuğunuz için mi endişeleniyorsunuz yoksa kendi ebeveynliğiniz için mi? Eğer cevabınız kendinizden önce çocuğunuzu düşündüğünüz yönündeyse sakin olabilirsiniz. Çünkü çocuğunuz kullandığı kelimenin anlamını bilip isteyerek söylememiş olabilir. Duyduğunuz ilk an verdiğiniz tepki çocuğun davranışını ya pekiştirecek ya da söndürecektir. Çocuk sizden alacağı dönüşe göre küfür etmeye bir değer biçecektir. Ebeveyn olarak sizin vereceğiniz cevap bu kadar öneme sahipse sakin kalın ve düşünelim. Çocuğunuz küfrettiği kelimeyi kullanırken nasıl bir ruh hali içerisindeydi? Ortada bir problem var mıydı, yoksa doğal akışındayken mi bu kelimeyi kullandı? Ebeveyn olarak bu ihtimalleri gözlemlemelisiniz. Çocuk dikkat çekmek için söylemiş olabilir, yakın zamanda duyduğu yeni bir kelime olarak taklit ediyor olabilir. İlk etapta görmezden gelmek, kullandığı kelimeyi değer yüklememek, tekrarlanmaması için işlevsel olabilir. Bu sırada çocuk gözlemlenmeli ve küfrün kaynağı bulunmalıdır. Diğer bir alternatif de ebeveyn çocuğa "Bu kullandığın kelimeyi ilk defa senden duyuyorum, senin için anlamı nedir? Bu kelimeyi daha önce nerede duymuştun?" gibi özellikle çocuk oyun oynarken sorulursa küfrün kaynağını daha doğru yerden öğrenmiş olacaktır.
DOĞRUYU AYIRT ETMEYİ ÖĞRETİN
- Çocukları küfürden uzak tutmak mümkün mü? Sosyal hayat, okul, dijital dünya her birer uyaran… Çocuklar muhtemelen bir şekilde maruz kalıyor, duyuyor, öğreniyor. Çocukları bu konuda nasıl eğitebiliriz?
- Elbette ki eğitim ailede başlamaktadır. Çocuğun ilk öğretmeni anne ve babasıdır. Çocuk yaşamının ilk yıllarında küfürsüz, argo kelimeler kullanılmadan, birbirlerinin fikirlerine saygı duyulan, görüşlerine değer verilen bir ortamda büyümüşse bu onun iletişim diline de yansıyacaktır. Okulda küfür ve argoya maruz kalsa da çocuk, zamanla ve ebeveyninin eğitimiyle neyin doğru neyin yanlış olduğunu ayırt edecektir. Çocukların küfür kelimelerinin ne anlama geldiğini basitten başlayarak öğrenmesi gerekmektedir ki kullanımının yanlış olduğunu kabul etsin. Olumlu ve olumsuz duyguları öğretmek faydalı bir yol olacaktır. Çocuk bu sayede kendine değer vermeyi tadacak ve hak ettiği olumlu duygu için çabalamayı öğrenecektir. Kendisine kullanılmasından üzüntü ve kızgınlık hissedilen kelimeyi, bir başkasına söylediğinde karşı tarafın da üzülüp kızacağını anlayınca, çocuklar bu davranıştan kaçınacaklardır. Ailenin sabırlı ve iyi bir rol model olması çok önemlidir. Dünyada eşi benzeri bulunmayan bir çiçek yetiştiriyorsunuz. Bu öyle bir çiçek ki, büyüdükçe kökleri başka çiçeklerle bağlanıyor. Verdiğiniz öğütler, gösterdiğiniz sabır, size özel açan rengarenk yapraklarınızla iyi örnek oluyorsunuz. Onun için sabırlı olmalı, eğitime öğrenmeye açık olmalısınız. Belki sonsuza kadar uzak tutamayabiliriz. Elbette küfürlü ortamlarda bulunabilirler, her bahçede olan yabani otlar sizin çocuğunuzun da karşısına çıkabilir. Ama siz can suyunu verirken gerekli özeni, sevgiyi, ilgiyi aşıladıysanız; o da farkını ortaya koymayı başaracaktır.
KABA KELİMELER DUYUNCA NELER HİSSEDİYOR?
- Bir de okulda, arkadaşlık ortamlarında çok küfreden çocuklar olabiliyor. Aileler genellikle o isimle çocuklarının arkadaşlık etmesini istemez. Böyle bir durumda ebeveynlerin verebilecekleri en sağlıklı tepki/davranış nasıl olmalı?
- Aile çocuğa hissettiği duyguların anlamını öğretmelidir. Çocuk hangi duyguyu ne zaman hissettiğini anlamlandırırken herkesin aynı anda aynı duyguyu hissedemeyeceğini de öğrenir. Empati kavramını geliştirmek belki de ebeveynlerin yapabileceği en güzel şey olabilir. Çocuk kaba ve kötü kelimeler kullanıldığı zaman neler hissediyor, peki yaşadığı duyguyu seviyor mu? Ebeveyn eğer cevabı hayır olarak buldurabilirse doğru yolda demektir. İyi hissetmeyi hak edecek değere sahip olduğunu çocuğuna hissettirmeli ve göstermelidir. İstikrarlı, özen göstererek, kişisel alanına saygı duyarak, onun keyif alacağı etkinliklere birlikte katılarak aslında çocuğu pekiştirir ve teşvik eder. Çocuk farklı kanallardan sevebileceği duyguları yaşadıkça, ebeveyn bu olumlu duygularla yüzleştirmeli. Hangi duyguları yaşamak istiyorsun? Olumlu duygular cevabını aldığı zaman doğru adımlarla ilerliyor demektir. O zaman hayatından olumsuz duyguları hissettiren kelimeleri çıkarmaya ne dersin? Bu soruyu oyunlaştırabilir, alması gereken bir sorumluluk olarak hissettirebilirsiniz. Çocuk bu sayede kendisine olumsuz duygular hissettiren kelimelerden, onları kullanan çevreden de uzaklaşacaktır. Çünkü yaşamak istediği olumlu duyguların farkına varmış olacak ve bu gerçekleştiğinde varış noktasına ulaştınız demektir.
ÇOCUK MARUZ KALDIĞINI YAPAR
Ebeveynler çocuklarda, argo, küfür içeren sözleri engellemek için neler yapmalı?
Öncelikle anne babalar çocukları için rol model olduklarını unutmamalılar. Çocuklarıyla aynı ortamdayken küfürlü, argo kelimeleri kullanmaktan kaçınmalıdırlar.
Çocuk maruz kaldığı her şeyi yaş döneminin de getirisi olarak tekrarlayabilir. Çocuklarla birlikte izlenilen filmlerin içeriğine de dikkat edilmelidir: Şiddet, cinsellik, küfür, argo geçen içeriklerden uzak durulmalıdır.
Çocukların keyif alabilecekleri, yaratıcı özelliklerini ve duygularını rahatlıkla dışa vurabilecekleri aktivitelere katılım sağlanmalıdır.
Duygularını rahatlıkla ifade edebilecekleri ortamlar yaratılmalıdır. Hikaye kitapları, eğitici animasyonlar işlevsel olabilir. Daha sonra karakterler üzerine konuşularak çocuğa kendi yaşadığı duygular öğretilir.
Empati duygusunu geliştirecek etkinlikler, grup içi sosyalleşme oyunları oynatılmalıdır.
Çocuk küfür ettiğinde bu kelimenin onun için ifade ettiği anlam bulunarak, yaşadığı eksiklik telafi edilmelidir.
Uygun olmayan sözcükler yerine kabul edilebilir sözcükler kullanılması konusunda çocuk bilgilendirilmeli, ebeveynler olumlu kelimelerle rol model olmalıdır. Çocuk küfür yerine olumlu kullandığı her cümlede manevi bir ödülle pekiştirilmelidir. Çocuğun olumlu davranışı övülerek takdir edilirse bunu motive kaynağı olarak kullanacak ve küfürden uzak duracaktır.
Çocuğunuza kesinlikle duygusal ve fiziksel ceza vermeyin. Çocuğun yaptığı davranışın anlamını öğrenmeye ihtiyacı var, siz onu cezalandırırsanız aranızdaki güvenli bağı zedelemiş olacaksınız. Onun empati kurmasını sağlamalı, daha kabul edilebilir örnekleri kullanması için teşvik etmelisiniz.
Küfür kullandığında gülerek tepki vermemelisiniz, çocuk için gülmek mutluluk belirtisidir. Onun kullandığı kelimeye güldüğünüzde sizi mutlu ettiğini düşünecek, doğru bir şey yaptığı sonucuna varacak ve bu davranışını tekrarlayacaktır. Ebeveynlerin bağırması kadar gülmesi de yanlış bir tutum olacaktır, dikkat edilmesi gerekmektedir.
