Baskı altında tutulan toplumlar, hakkı yenmiş ülkeler, ayağa haklı bir öfkeyle kalkarlar.
Ülkelerin, milletlerin psikolojileri insanlarınkini andırır. Birey ile millet arasında görünmez, manyetik kablolar vardır.
Bir insanın -imparatorluklar kurmuş bir nesebin mirasçısına meselâ- üstüne giderseniz, olgunluk seviyesine göre suhulet, sükûnet, fikir ve ikna ile karşılaşırsınız. Eğer onun terbiyesini, edebini zayıflık olarak kabul edip azgınlaşırsanız, ihtimal o tatlı insandan yeri göğü inleten bir nara duyar, iliğinize kadar titrer, şaşırıp kalırsınız.
Onun için atalar 'Uysal atın tekmesi pek olur' demiş. Ve onun için büyük bilgemiz İbn Arabi, "Küçük bir koruyu küçümseme içinde kim bilir ne kaplanlar uyuyordur" şeklinde nasihat etmiştir.
Bazen kendi halinde, rızkına boyun eğmiş toplumların içindeki kaplan uyanıverir!
Tıpkı burada, ülkemizde olduğu gibi...
İbn Haldun; "Lüks ve sefahat içinde yaşamak; üstünlük ve galibiyeti sağlayacak olan asabiyeti ortadan kaldırır. Asabiyet (ortak güç, milli duygu, ümmet dayanışması) yok olunca da, bir kabile (millet) ulaşmak istediği hedeflerine ulaşamaması bir yana, kendisini korumaktan da aciz kalır ve başkaları onu kendilerine tabi kılar" der Mukaddime 'de.
Aşağılık duygularıyla dertlenen kendini savunmaktan aciz kalır. Kendisini savunmaktan aciz olan ise ruhunu kaybeder.
İbn Haldun'u şahsi tarzımızca takip edersek: Kendini mağlup hissedenler her zaman hayat tarzlarında, alışkanlıklarında, düşünme biçimleri ve adetlerinde 'Galiplere' benzemeye çalışırlar. Kendilerini Batıcıl ve ecnebi görenlerin bugünkü hali melali budur. Onlara göre Batıcıl bir tehdit esnasında ülkenin yanında durmak gülünçtür, hamasettir!
Ama biz biliyoruz ki: Devlet saldırı altında kaldığında gerçek liderler, sertlik ve bahadırlıklarını kaybetmemiş ve bu yüzden savaşmaya, zor şartlara tahammül etmeye hazır yardımcıları devletin 'savunucuları' olarak görevlendirirler. Bu durum, diz çöktürülmeye çalışılan bir devlete şifa verir ve o devlet Allah'ın bileceği zamana kadar ayakta kalır.
Çünkü akıl defterine yazılmıştır: Devlet olmayı sağlayan kuvvet ve üstünlük, ancak milli öfkeyi teşvik eden korkusuzluk, cesaret ve kahramanlık ile olur
Eğer öfkelenme ve kızma hissi insandan tamamen çıkartılıp atılsa, zulme karşı hakkı savunmak ve kendini müdafaa etmek de ortadan kalkar.
Onun için medeniyetimizin derin sularında eleştirilen ve kınanan öfke; bencil şeytani amaçlar için olandır.
Bir devletin tahkim ve yeniden inşa çağında 'kılıcın', dolayısıyla siyasetin; kalemden, ilim ve irfanın sükûnetinden nispeten öncelikli ve kaçınılmaz olduğu da kabul edilmelidir.
Sükûnet, âlim ve ariflerin mezhebidir. Çünkü hikmet -yol açıcı bilgelik- ancak sükûnet ortamında yeşerir. Mesela Endülüs'teki medeniyet çok yüksek bir seviyeye ulaşmışsa bunun sebebi; uzun yıllar orada kaos ortamından uzak devletlerin hüküm sürmesi ve böylece o toprakların bayındır bir yer haline gelmesidir.
Eğer etrafa bakar ve derin düşünürsek, asabiyet ile sükûnet arasındaki gitgeli görür, siyaset erbabı ile ilim erbabı arasındaki ilişkiyi fark ederiz. Bir başka deyişle ülkenin babayiğit temsilcileri olmadan hikmet, hikmet ve felsefe olmadan da medeniyet ham hayaldir.