Laktoz intoleransı dediğimiz özel durum sütün doğal yapısında bulunan laktozun sindirilememesi sonucunda oluşur. İlk defa 1963 yılında tanımlanmıştır. Genelde bebeklik döneminde anne sütünden kesildikten sonra her bireyin bağırsaklarında laktaz adlı bir enzim bağırsaklarda çalışmaya devam eder. Fakat nadir durumlarda sütten kesilme sonrasında büyüme ile birlikte ince bağırsaklarda süt ürünleri içinde bulunan laktozu parçalayan laktaz enziminin üretimi azalarak kaybolma eğilimi gösterir. İşte bu kişilerde laktoz içeren süt ürünleri tüketiminin ardından ortaya çıkan ishal, karın ağrısı, gaz birikmesi, şişkinlik sendromu ve kusma gözlenir ki bu durum yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Ayrıca laktoz malabsorbsiyonu dediğimiz bazı enfeksiyon durumları sonrasında ince bağırsaklarda laktaz enzimi aktivitesinde kaybolma sıklıkla görülebilir. Bu durumda süt ürünlerini beslenmeden çıkartma zorunluluğu doğar. Diğer yandan gastrointestinal bazı hastalıklar ve irritabl bağırsak sendromu hastalarında mikrobiyotadaki dengesizlik sebebiyle laktoz malabsobsiyonu yani laktozun emiliminde bozulma gözlenir. Bu durumda da süt ve süt ürünlerinden arınmış bir beslenme uygulanması sindirim sistemi konforu için önemlidir.
ENDÜSTRİNİN ÖNEMLİ BULUŞU
Laktozsuz süt, besin endüstrinin en büyük buluşlarından biridir. Süt ve sütten yapılan peynir, yoğurt, ayran, cacık gibi temel besinlerin kesilmesinin önüne geçecek kadar değerli bir gelişmedir. Sütün içinde bulunan laktoz miktarına göre süte eklenen laktaz enzimi doğal olarak sütün içinde bulunan laktoz molekülünü süt ortamında galaktoz ve glikoz adlı iki basit karbonhidrata dönüştürerek hem süte biraz tatlımsı tat verir hem de laktoz molekülünün yaratacağı klinik sorunlardan uzaklaşmayı sağlayan antijen etkili bu molekülün ortadan yok olmasına neden olur.
Laktaz enzimi normalde insanlarda yenidoğan döneminden itibaren ince bağırsağın fırçamsı kenar enzimi olarak yüksek miktarda bağırsak içine doğru salgılanmaktadır. Fakat birçok kişide zamanla anne sütünden kesilen bebeğin süt ürünlerinden yoğurt, kahvaltıda peynir gibi ek besinlere geçse dahi laktoz maruziyeti devam ederken maalesef ince bağırsaklardan salgılanan laktaz enzimi önemli ölçüde azala azala kaybolma eğilimi göstermektedir. Fakat laktoz içeren besinlerin tüketimi devam ettiğinde bu durum geri dönüşüm sağlayarak enzim üretimi artabilmektedir. Çoğu Asyalı, Afrikalı ve Latin Amerikalılarda bu durum kalıcı olmayan laktaz azlığı ile seyretmektedir. Kafkaslar gibi bazı etnik topluluklarda yaşayan çoğu bireyde kalıcı laktaz enzim eksikliği görülmektedir. Genelde çocukluk döneminde laktaz yetersizliği sık görülmese de en çok 10-16 yaşları arasında bu sağlık sorunu nüks etmektedir.
RAHAT BİR YAŞAM İÇİN
Laktoz intoleransı olan kişilerde bir de gastrointestinal sistem rahatsızlıkları eşlik ederse kişinin yaşamı cehenneme azabına dönüşmektedir. Laktaz enzimi azlığı ya da yokluğu durumunda bağırsaklara gelen laktoz molekülü bağırsak içi basıncı arttırır ve dışkının su miktarını da arttırarak halsizlik yapacak derecede sulu dışkılamayı tetikler. Ayrıca bağırsaklarda yaşayan bakteriler laktaz yardımıyla sindirilemeyen bu kompleks molekül yapıda karbonhidratı dermente etmeye başlar sonuçta bu durum karında şişkinliğin oluşmasını sağlar. Zamanla bu şişkinliğe gaz da eklenir. Ve sonrasında da karın içi kramplar oluşturarak gün içinde tüm hayat motivasyonunuzu da elinizden alır. İnce bağırsağın üst kısmında bu sindirilmeyen ve fermente olan laktoz kısa zincirli yağ asitleri, karbondioksit ve hidrojen gazına dönüşerek karın çevresi ağrı ve gaz sorunlarının da açığa çıkmasına vesile olur. Bu sorunların ortadan kalkması için tek yol laktozu parçalanmış süt ürünlerini yiyerek daha zinde bir yaşamın kapılarını sonuna kadar açmayı sağlamış olursunuz.
SERT PEYNİRLER DAHA AZ İÇERİYOR
Sütün doğal fermentasyonu sonucu oluşan kefir ve yoğurtta sütten daha az laktoz bulunur. Ayrıca yarı pastörize peynirler daha fazla laktoz içerirken olgunlaştırılmış daha sert peynirlerin laktoz içeriği düşüktür. Her ne kadar düşük laktoz laktoz intoleransında sorun yaratmayacak gibi görünse de bazı kişilerde bağırsaklardaki enzim kapasitesinin oldukça az olması az laktoz içeren süt ürünlerini yediklerinde dahi şiddetli karın ağrısı, ishal ve karın çevresinde kramp yaşayabilmektedirler. Bu nedenle laktoz içermeyen süt ürünleri burada hastalığı tedavi edici etkiye sahip olmaktadır.
BESLEYİCİ DEĞERLERİ DEĞİŞMİYOR
Laktozsuz süt ürünleri ile laktoz içeren süt ürünleri arasında kalsiyum başta olmak üzere süt ürünlerinin sağlıklı beslenmede yer verilmesine neden olan hayvansal protein, süt yağları, B2, B12, D vitaminleri ve insüline benzer büyüme faktörü açısından hiçbir farkının olmadığını belirtmekte yarar görüyorum. Orta ve ağır laktoz intoleransına sahip kişilerin beslenmelerinden süt ürünlerini çıkarmak yerine laktozsuz süt ürünlerini tüketmeleri kolon kanserinden diyabete, kalp hastalıklarından hipertansiyona kadar birçok kronik hastalıkların gelişmesine de kalkan olur.
HAŞİMATODA LAKTOZSUZ SÜT ÜRÜNLERİ AVANTAJLI
Sadece laktoz intoleransı ve malabsopsiyonu hastalıklarında diyetten laktoz elimine edilmemektedir. Otoimmün sistem hastalıklarından biri olan Haşimoto tip tiroidi olan bireylerde de laktoz sınırlanması önerilmektedir. Laktozun eliminasyonu haşimato hastalığının tedavisinde çoğunlukla hedeflenir çünkü haşimato tiroidi olan hastaların yüzde 76'sında laktoz intoleransı teşhis edilmektedir. Laktoz intoleransı ilacın biyoyararlılığını azaltıp daha yüksek doz kullanmaya zorunlu kıldığından laktoz eliminasyonu levotiroksin tedavisi alanlar için önemlidir.