G-20 ülkelerinin liderleri dün Fransa'da toplandı. Toplantının en önemli maddesi tabii ki Yunanistan'ın referandum kararı ve ardından dün akşam üzeri referandumdan dönüş sinyalinin yarattığı belirsizlik oldu. Avrupalı liderler, durumunu netleştirene kadar Yunanistan'a kredi vermeyi durdurdu.
Bu arada Yunanistan Başbakanı Yorgo Papandreu'nun istifa edeceği ve bir koalisyon hükümeti kurulacağı yönünde haberler yayıldı dün.
Gelelim G-20'nin asıl gündemine...
Gündem, ekonomik büyüme ve devlet borçlarının neden olduğu sorunların nasıl çözümleneceği üzerinde yoğunlaşıyor. Çünkü yüksek devlet borçları sadece Yunanistan'ı ilgilendirmiyor.
ABD'den İtalya'ya kadar aynı sorun pek çok zengin ülkede yaşanıyor. İşte bu sorunu çözmek amacıyla Avusturya Johannes Kepler Üniversitesi'nden Profesör Friedrich Schneider ülkelerin potansiyel vergilendirilebilir kaynaklarını araştırdı.
Ve AB ülkelerinin toplam yıllık gelirinin yüzde 19.2'sine denk gelen toplam 1 trilyon 906 milyar euro tutarındaki ticaretin, AB üyesi ülkelerde kayıt dışı olduğunu tespit etti.
Peki borç batağı içinde olan ülkelerden hangilerinde kayıt dışı ticaret daha yüksek derseniz... Mesela Yunanistan'da 24.1 milyar euro, İtalya'da 336.8 milyar euro, İspanya'da 207.7 milyar euro, Portekiz'de 33.1 milyar euro, İrlanda'da 26.3 milyar euro kayıt dışı ticaret var.
Bu ülkeler yüksek borç yükü nedeniyle Avrupa'da istikrarsızlık yaratıyorlar. Gelelim kayıt dışının en az olduğu ülkelere...
İsviçre 38.2 milyar euro ve Avusturya 23.8 milyar euro ile milli gelirine oranla en az kayıt dışı ticaretin yapıldığı ülkeler olarak sıralanıyor.
Milli gelirlerine oranla en yüksek kayıt dışı ticaret Bulgaristan, Romanya ve Hırvatistan'da gerçekleşiyor.
Peki Prof. Schneider'in çalışmasına göre Türkiye ne durumda? Türkiye'de kayıt dışı ticaret 146.2 milyar euro tutuyor, milli gelirin yüzde 27.7'sine denk düşüyor. Bundan da anlaşılıyor ki, Türkiye'nin de vergilendirilebilecek ticari işlemleri oldukça yüksek. Türkiye, Avrupa'da kayıtdışının en çok olduğu ülkeler arasında altıncı sırada bulunuyor. Türkiye'nin ardından Letonya, Kıbrıs, Malta, Polonya ve Yunanistan geliyor.
Demek ki Türkiye'de daha çok vergi alıp daha çok ve daha kaliteli kamu hizmeti verilmesi mümkün. Ayrıca borç yükünü daha da küçültmek olası görünüyor.
Gelelim kayıt dışı ticaretin nasıl vergilendirileceğine ve borç sorununun çözümüne ... Borç yükü yüksek ülkelerin sorunlarının çözülmesi için kayıt dışı ticaretin vergilendirilebilmesi şart. Bunu yapabilmek için de vergi cennetlerinde bulunan paraların ve offshore fonların kendi ülkelerine iadesi gerekiyor. Ancak bu şekilde doğru ve adil bir vergilendirmenin mümkün olacağı açık bir gerçek.
İşte bu konuyu dün International Herald Tribune'de değerlendiren OECD Başkanı Angel Gurria, "Bazıları, paralarını ülke dışına çıkartıyor ve sonra topluma dönüp, 'kemer sıkın' diyorlar. Borç krizine düşen ülkelerin bu şekilde kurtulmaları mümkün olamaz" diyordu.
Nitekim G-20 liderlerinden, dün başlayan zirvede, geçen yıl Seul'deki toplantıda, "vergi mükellef dosyalarının ülkeler arasında engelsiz değişimine ve vergi cennetlerinin kontrol edilmesine" ilişkin aldıkları kararların hemen uygulanması isteniyor. Çünkü aksi takdirde devletlerin mali krizini çözmenin mümkün olamayacağı belirtiliyor.
Niye? Çünkü Yunanistan'da da pek çok kişi parasını yurtdışında off-shore fonlarda ya da vergi cennetlerinde tutuyor. Ticaret kayıt dışı işliyor. Aynı konu Türkiye için de geçerli.
Yurtdışında tutulan paralar "bir cepten diğer cebe kredi olarak verilmesine" imkân sağlıyor.
Şirketler ya da kişiler yurt dışına borçlu göründükleri için vergi vermiyorlar. Böylece vergisiz kazançlar cari açığı çoğalıyor.
Kısaca söylersek... Kayıt dışılık Yunanistan, İspanya, İtalya ve Portekiz'de mali kriz yaratırken, bizde de cari açığa neden oluyor. İşte bu konu şimdi G-20 liderlerinin acil çözmesi gereken bir konu olarak gündemde bulunuyor.