Anayasa değişikliği görüşmeleri, parlamenter demokrasi açısından güncel dersler çıkarmamızı ve siyasi kalibreyi görmemizi sağladı.
Her şeyden önce milletvekillerinin değeri ve önemi yeniden keşfedildi. Haklı haksız eleştirilerin hedefi olan vekiller, robot veya kurşun asker değil. İnsani kaygıları var. Herkes gibi onlar da ilgi beklemekte. Nitekim 20 gündür Meclis'te cereyan eden geceli gündüzlü görüşme maratonu, iktidarda olsun muhalefette olsun tüm vekillerin Genel Başkanları ile kaynaşmasını, doğrudan bilgi aktarmasını sağladı. AK Parti Grubu, baskı altında kaldığında, beklenmedik sonuçlar açıklandığında paralize görüntü verdi. Buna karşın Genel Başkan'ın karizmasının mucize yaratacak kadar güçlü olduğu tescillendi.
Liderlerin 'yakın çevre' sendromu da gün ışığına çıktı ve bu durumun vekiller için zirveye ulaşma sorunu yarattığı, umulmadık kırgınlıklara yol açtığı farkedildi.
Başbakan'ın, yoğun mesaisine rağmen TBMM'ye daha fazla vakit ayırması ve sürpriz ziyaretler yapmasının gerekliliği görüldü.
AK Parti'de, farklı düşünenlerin kendisini ifade etme sancısı da hissedildi. Zira bu farklılığın, peşin hükümle yaftalanmaya neden olduğu anlaşıldı. Bastırılmış fikirler ise gizli kabinlerden okunabildi.
Anayasa paketinin, parti kapatmayı zorlaştıran maddesinin yeterli oy çoğunluğuna ulaşamaması karşısında, Ergenekon bağlantılı tepki verilmesi, toplum mühendisliği senaryosu yazılması aceleci oldu. Vekillerin arasına nifak tohumu ekildi. "Saf kan AK Parti'liler ve diğerleri" gibi bir izlenim doğdu.
AK Parti kurmaylarına, her olayı komplo teorisi ile açıklayıp gaz veren unsurların etkisi bir kez daha kayda geçti. AK Parti Grubu'nda, kriz yönetimi eksikliği de tespit edildi. Esnek yanıt verme kapasitesi yeterli değildi. Muhalefet sözcülerinin son dakika konuşmalarındaki "milli mesele" vurgusu bile hassasiyetleri tetiklemeye yetti, şok neticeyi beraberinde getirdi.
Muhalefet, asker, yüksek yargı ve alternatif medya kanalları ile AK Parti adına irtibat kurup, nabız tutan isimler son dönemde azaldı. Bu aktörler, "Ergenekoncu uzantı" sıfatıyla sindirildi. Partide, sadece istihbarat kanallarından akan şüpheyle donatılmış bilgiler prim yapmaya başladı.

***
Sürecin, diğer partiler açısından da değerlendirilecek yönleri söz konusu idi. Örneğin, gerek parlamento içi gerekse parlamento dışı partilerde, ülke meseleleri için temas edilebilecek akil ve makul isimler bulunması herkesi umutlandırdı. Ancak siyasi manevra uğruna sarf edilen karşılıklı ağır sözler yüzünden ortak payda çizgisi kısaldı.
Anayasa değişikliklerinde, grup kararı alınamaması, vekillerin hür iradeleri ile baş başa bırakılması esas iken CHP'li vekillerin oy kullanmaması "açık parti markajı"nı deşifre etti. İktidara yönelik "dikta" iddiası, sol kanattaki "lider sultası" manzarası ile ciddiyetini yitirdi.
Kapatma davası tehdidi altında hazırlanan anayasa paketi, AK Parti için "demokrasi ve yargı reformu", CHP için "yargıyı dönüştürme projesi" olarak anlam kazandı. Pozisyonlar arasındaki uçurum, TBMM'de yıpratıcı müzakerelere, siyasi olgunluğa sığmayan hesaplaşmalara zemin yarattı.
MHP, açılım çabalarının toplumda yarattığı tereddüdü, kısa vadeli başarıya dönüştüren parti idi. Paketin 8. maddesinin düşmesinde, "terör örgütüne destek veren parti artık kapatılamayacak" tezi etkisini gösterdi. Ancak paketten ayıklanan o madde, aynı zamanda Anayasa Mahkemesi'ne olası iptal davası için malzeme sunulmasını da önledi.
MHP, TBMM'deki görüşmelerin her aşamasında lideri ve vekilleri ile yer alarak demokrasi adına rolünü oynadı. "Ülkede gerginlik var. Anayasada değiştirilecek maddeler üzerinde şimdi uzlaşalım, oylamayı genel seçimin ardına erteleyelim" önerisi ile kamuoyunu ikna edemedi.
Ve BDP, İmralı'ya endeksli sözde özgürlük mücadelesi uğruna, Türkiye ile barışma fırsatını tepti...