Dün ocak ayı enflasyon rakamları açıklandı. Son enflasyon verilerine göre, tüketici fiyatları bir önceki yılın aralık ayına göre 0.41, üretici fiyatları ise yüzde 2.36 arttı. Tüketici fiyatlarında yıllık enflasyon yüzde 4.90, üretici fiyatları da yıllık yüzde 10.80 yükseldi.
Tüketici enflasyonundaki artışta, sebze ve meyve fiyatlarındaki yükseliş önemli rol oynuyor. Mesela kuru soğan fiyatları ocak ayında yüzde 55 arttı. İşlenmemiş gıda ürünleri hariç fiyat artışları dikkate alındığında bir önceki aya göre tüketici enflasyonu yüzde 0.41'den yüzde 0.16'ya geriliyor.
O halde aklınıza hemen şu soru gelebilir, madem işlenmemiş gıda fiyatlarındaki yükselişler enflasyonu bu kadar tırmandırıyor, niye merkez bankaları enflasyon hedeflemesi rejimi uyguluyor? Bu sorunun cevabını vermeden önce neden enflasyon hedeflemesi rejimine geçildiğini belirtelim biz.
Enflasyonu durdurmak için iki klasik yöntem uygulanır. Bir, para arzının artışını sınırlayarak enflasyon durdurulur ya da ikinci yöntem olarak döviz kurları sabitlenerek enflasyon önlenmeye çalışılır. Ama bu iki yöntemin zayıflıkları gözlerden kaçmamalı.
Para arzının artışı sınırlandığında, paranın dolaşım sürati kontrol edilemediği için enflasyon birden yükselmeye başlıyor. Döviz kurları sabitlendiğinde ise yurtdışından artan para girişi, iç talebi yükselttiği için ithalat amacıyla döviz ihtiyacı çoğaldığından bir müddet sonra döviz kıtlığı nedeniyle yapılan yüksek oranlı devalüasyon ekonominin küçülmesine yol açıyor. Bu iki yöntem saydığımız nedenlerle gözden düştüğü için işte şimdiki enflasyon hedeflemesi rejimine geçildi.
Gelelim enflasyon hedeflemesi rejimine... Bu rejimde hedeflenen enflasyona ulaşmak için hedef enflasyon kadar, ücret artışı ve enflasyon hedefiyle tutarlı bir gecelik faiz oranı da gerekiyor. İki koşul yoksa hedefi tutturmak zorlaşıyor. Ayrıca hangi fiyatların hedef alınacağı da ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkıyor.
Öyle ki, üretim kompozisyonunu kontrol edemediğiniz ürün fiyatlarını nasıl hedefleyeceksiniz? Nitekim ocak ayında karşımıza çıkan yüksek soğan fiyatları böyle oldu. Yine petrol, konut, hisse senedi ve döviz gibi varlıkların fiyatlarını hedeflemenin zor olduğunu söyleyebiliriz.
Bir diğer mesele de şu. Enflasyon kâğıt üzerinde kurulan modellerden daha karmaşık bir süreçte oluşuyor. Bütün bu nedenlerle enflasyon hedeflemesi rejimi de yaşanan son mali krizin ardından diğer yöntemler gibi artık tartışılmaya başlandı. Yeni sorular şunlar şimdi... Hangi fiyatlar hedeflenmeli? Yeni fiyat endeksleri nasıl yapılmalı?
Anlayacağınız enflasyon hedeflemesi rejiminin daha önceki yöntemler gibi terk edilmesinden önce bir değişiklik geçirmesi gerekiyor. Belirli fiyatların hedeflenmesinden ve endeksin yeniden tanımlanması değişikliklerinin yapılmasının ardından işler gene yürümezse, öyle anlaşılıyor ki, enflasyon hedeflemesi rejimi de tarihe karışacak. Bakalım fiyat artışlarını istikrara kavuşturacak yeni bir yöntem bulunabilecek mi?