Avrupa para birliğine üye ülkeler arasında ilk borç krizi Yunanistan'da ortaya çıktı. Geçen yılbaşında birdenbire Yunanistan borçlarını ödemekte zorlandı. Halbuki Yunanistan ekonomisi hakkında pek de öyle olumsuz bir görüntü yoktu. Yunanistan'a gözler çevrilince anlaşıldı ki Yunan milli istatistik kurumu devlet borç rakamlarını karartmış. Ve Avrupa istatistik kurumu Eurostat'ın denetçilerini aldatmış.
Peki Yunanistan'daki istatistik aldatmasının ardından neler oldu? Yunan devletinin gerçek borçları ortaya çıkınca kriz birdenbire derinleşti. Şimdi acaba İrlanda, İspanya, Portekiz gibi riskli ülkelerde de istatistik bilgileri doğru mu sorusu gündeme geliyor. Dün The Wall Street Journal'da İtalya milli istatistik ajansı Istat'ın başkanı Enrico Giovannini, istatistiğin bir "kamu malı" olduğunu belirterek objektif ölçülere göre yönetilmesini istiyor.
OECD'nin eski istatistik şefi olan Giovannini, istatistik kurumlarının merkez bankaları gibi bağımsız olmasını öneriyor. Hatta Eurostat'ın bile bağımsız olmadığını ileri sürüyor. Çünkü Eurostat hâlâ homojen bir konut fiyat endeksi yapamıyor. Çünkü konut fiyat endekslerinin euro bölgesinde enflasyonist ya da deflasyonist süreçlerin başlangıç sinyallerini vermesi herkes için çok önemli. Ama bu görevi yerine getirecek endeks ortada yok. İşsizlik istatistikleri de tutarsız. Avrupa'da işsizlere verilen devlet yardımları farklı hazırlanan ve doğruluğu tartışmalı işsizlik rakamları nedeniyle ülkelerin refah seviyelerini doğru yansıtmıyor. Hatta AB bütçesinden alınan yardımlar haksız kazanca neden oluyor. Dolayısıyla Eurostat, Avrupa Merkez Bankası gibi bağımsız bir kuruluş olmalı.w
Özel istatistiklere gelince... Özel sektörün yaptırdığı istatistikler de belirli bir standarttan yoksun. Avrupa henüz bu standartları ortaya koyamadı. Eurostat'ın özel sektörün hazırladığı istatistiklere bir standart getirmesi bekleniyor. Herkes kendi ölçülerine göre istatistik yapıp kamuya açıklıyor. Bu doğru değil.
O halde istatistik kuruluşları nasıl olmalı? Bir kamu malı olan istatistiklerin üretilmesi kendi özel gelirleri olan bağımsız kurullar tarafından yönetilmeli. Özel sektör istatistikleri ise belirli kurallara bağlanmalı.
Örneğin bizde de kamu adına istatistikleri yapan TÜİK'in hayvan rakamları hâlâ tartışılıyor. Özel sektör hayvan sayısını farklı ifade ediyor, TÜİK farklı ifade ediyor. Ortada bir karmaşa var. Dolayısıyla kırmızı et fiyatlarındaki artışın nedenini doğru saptamak mümkün olamıyor. İşte bu nedenle bağımsız bir istatistik kurumu çok önemli. Avrupa henüz bağımsız bir istatistik kurumunu oluşturamadığına göre biz de herhalde sıramızı bekleyeceğiz. Ya da Hükümet harekete geçip Avrupa'dan önce bağımsız ve özel gelirleri olan bir istatistik kurumu kuracak. Olmaması için bir neden yok.